Ucraina - Ina survista sur in onn guerra

Favrer: L'Ucraina sut squitsch

• Situaziun militara: L'armada russa ha cuntinuà l'offensiva dal schaner e cuntinuescha da bumbardar l'infrastructura civila. Ed entiras citads vegnan destruidas, tenor il president ucranais Selenski è per exempel Bachmut daventà ina «ruina». Observaturs dal Vest schazegian che l'armada russa ha grondas sperditas, per exempel haja ella perdì la mesadad da lur panzers durant la guerra. A l'Ucraina pudess dentant glaiti mancar la muniziun. Ed en L'UE vegnia produci uschè bler granatas aifer in mais, sco quai che la Russia sajettia en in di.
• Svizra: I marschan discussiuns davart la surdada da material da guerra svizzer d'auters pajais a l'Ucraina. Persuenter è la Cumissiun per la politica da segirezza dal Cussegl naziunal, encunter tranter auter il Cussegl federal, la PPS ed ils Verds. La Svizra sustegn dentant vinavant umanitaramain l'Ucraina. Per quai vul il Cussegl federal preparar in pachet da finanazas en valur da 140 milliuns francs, da quels van 114 milliuns en l'Ucraina. Er la Chadaina da fortuna ha pudì rimnar 130 milliuns francs per las unfrendas da la guerra en l'Ucraina, tenor la Chadaina da fortuna ina summa istorica.
• Russia: President Putin ha fatg retorica marziala durant ses pled sur da la situaziun da la naziun. El ha tschantschà tranter auter da la «nunsurventschaivla» armada russa e d'ina «catastrofa spirituala» en il Vest. L'economia russa è tenor la «New York Times» vi da exportar bunamain medem bler sco anc avant la guerra, tenor Putin mussia quai che las sancziuns na funcziunan. Plinavant ha la Russia interrut la cunvegna «New Start», la davosa cunvegna da discharmament atomar tranter la Russia ed ils Stadis Unids. «New Start» limitescha tranter auter il dumber da detonaturs atomars da mintga pajais sin 1500.

• L'ONU dumbra 8006 civilists e civilistas mortas, schazegia dentant ch'i dat considerablamain dapli. Tenor atgnas indicaziuns ha l'Ucraina pers 13'000 schuldada durant la guerra, e mazzà passà 140'000 schuldada russa. La Russia na dat betg atgnas infurmaziuns davart ses morts. Cifras fidaivlas davart las unfrendas na datti betg.

Schaner: Cumbats violents avant Kramatorsk

• Furnir armas: Dapi il cumenzament da la guerra sustegn il vest l'Ucraina cun daners, armas, infurmaziuns e scolaziuns. Da furnir panzers n'è dentant ditg betg stà ina opziun, perquai ch'ils pajais dal vest na vulan betg valair sco partida da la guerra. Quest tabu è dentant crudà. 14 panzers da la Gronda Britannia èn gia sin via en l'Ucraina. E la Germania, ditg il pajais il pli precaut en quella dumonda, prepara para la furniziun da panzers dal tip «Leopard».
• Cumbats: Entant datti cumbats vehements en l'Ucraina da l'Ost. Avant l'aglomeraziun da Kramatorsk vegni cumbattì per mintga centimeter. L'armada russa haja chavà foss da defensiun en l'entira regiun. Plinavant spetgia là ina offensiva russa la primavaira u la stad, tenor il correspondent da l'Ucraina da SRF, David Nauer. Tenor Nauer duain ils panzers dal vest er gidar da surmuntar las lingias da defensiun e prevegnir a quella offensiva.
• Situaziun da la Russia: Il pledader da la regenza russa Dimitri Peskow di ch'ils pajais che furneschan panzers portian er la responsabladad che la guerra cuntinuescha. La Russia ha entant franà lur furniziun da gas en ils pajais dal vest per 45%. Tenor atgnas indicaziuns haja ella tuttina fatg dapli gudogn cun il export da gas, en tut 35 milliardas francs dapli gudogn. Quai pervia da las sancziuns dal vest che hajan laschà crescher il pretsch da gas.
• La Svizra, ch'è da nov commember dal Cussegl da segirezza da l'ONU, ha crititgà la Russia a l'emprima seduta dal cussegl ils 12 da schaner. La basa da la Charta da l'ONU saja sut squitsch. Cun attatgar l'Ucraina haja la Russia violà il dretg internaziunal, ha il minister da l'exteriur Ignazio Cassis ditg. Il Cussegl da segirezza è en il mument savens inabel d'agir, perquai ch'ils commembers blocheschan in l'auter. La China, la Frantscha, la Gronda Britannia, la Russia, ils Stadis Unids e la Svizra han tuts il dretg da veto.

December: Russia nizzegia l'enviern sco arma

• Milliuns civilists e civilistas ucranaisas èn senza energia da stgaudar, electricitad ed aua. Adina puspè tutgan rachetas u dronas russas indrizs d'energia ed aua en l'Ucraina. Martin Griffiths, coordinatur per l’agid d’urgenza da l’ONU en il Cussegl da segirezza ha avertì: Milliuns umans n'hajan betg access ad energia da stgaudar, forza electrica ed aua. Cunzunt citads èn pertutgadas. Uschia è la citad Odessa probabel per plirs mais senza electricitad, suenter attatgas russas sin l'infrastructura. Dapi il cumenzament da la guerra ha la Russia destruì 700 indrizs d'infrastructura critica, dian las autoritads ucranaisas. Tar quai tutgan ovras d'electricitad, pipelines d'ieli e punts.
• Il Vest decida da mo pajar 60 dollars per in barrel d'ieli russ. Suenter l'UE han era ils G7 e l'Australia surprendì in viertgel da pretsch per ieli russ, per che la Russia na possia betg pli finanziar la guerra en l'Ucraina. Il pretsch per barrel sin la fiera mundiala è actualmain enturn 80 dollars per Brent e WTI. Plinavant na dastgan interpresas dal Vest betg transportar ieli u porscher assicuranzas per navs da petroli. Il president russ Putin scumonda per decret da porscher ieli a stadis ch'applitgeschan il viertgel da pretsch. La cassa dal stadi russ è fermamain dependenta d'exports d'ieli e gas.
• Il president ucranais Selenski ha preschentà ina «furmla da pasch». Quella cumpiglia ina cumpletta retratga da l'armada russa e pajaments da reparaziun. Il minister da l'exteriur russ Sergei Lawrow renviescha quellas pretensiuns ils 28 da december. L'Ucraina stoppia acceptar l'annexiun da la crim e las regiuns Donezk, Luhansk, Cherson e Saporischja.
• La Svizra surprenda sancziuns cunter la Russia e blochescha daners russ. La valur da facultad bloccada da persunas russas en Svizra è actualmain 7,5 milliardas francs. Quai communitgescha il Secretariat da stadi per l'economia SECO il prim da december. Plinavant èn 15 immobiglias en sis chantuns bloccads. En il rom da las sancziuns èsi scumandà en Svizra dapi il zercladur d'acceptar deposits da burgais russ, sch'els èn pli auts che 100'000 francs. Ils 16 da december ha il cussegl federal plinavant decidì da surprender il viertgel da pretsch d'ieli da l'UE sin ieli russ.

November: Ucraina reconquista Cherson ed attatgas da rachetas

• La Russia retira sias truppas da la citad Cherson. Curt suenter annunzia l'Ucraina d'avair reconquistà plirs vitgs en la regiun. Suenter che l'armada russa è sa retratga da Cherson datti indicaziuns ch'els sa retiran vinavant ord la regiun.
• La Pologna metta ina part da sia forza armada en prontezza augmentada. Quai suenter in'explosiun cun dus morts en in vitg datiers dal cunfin cun l'Ucraina. Quai vala er per auters servetschs unifurmads, ha declerà in pledader da la regenza mardi saira. La regenza polonaisa examineschia entant sch'ella stoppia metter en funcziun l'artitgel quatter da la charta da la NATO. Quella di che commembers da la NATO ston consultar in l'auter sche la segirezza d'in commember è en privel.
• La Russia snega entant che duas rachetas sajan crudadas giu en Pologna. Questa pretensiun saja ina provocaziun sappientiva. Quella haja la finamira d'escalar la situaziun. I n'haja dà naginas attatgas russas sin miras datiers dal cunfin cun la Pologna.
• En Pologna s'inscuntra la regenza ad ina seduta extraordinaria. Quai suenter rapports betg confermads che duas rachetas russas sajan crudadas giu datiers dal cunfin cun l'Ucraina en in vitg polonais. L'emettur da radio privat, ZET aveva rapportà che duas rachetas sajan sa perdidas mardi e crudadas giu en in vitg polonais datiers dal cunfin. Tenor indicaziuns betg confermadas, sajan duas persunas mortas. I fiss l'emprim tal cas dapi che la guerra è ida libra avant otg mais en l'Ucraina. La Pologna, in pajais vischin da l'Ucraina, è commembra da l'Uniun europeica e da l'allianza da defensiun dal vest, la NATO.
• La Russia ha attatgà oz pliras citads ucranaisas cun rachetas. Autoritads localas annunzian explosiuns da Lwiw en il vest, da Charkiv en il nordost e da la chapitala Kiev. Total sajan passa 100 rachetas vegnidas sajettadas sin l'Ucraina, rapporta l'aviatica militara dal pajais. Or da pliras regiuns dal pajais han ins annunzià interrupziuns dal current electric. Per stabilisar la rait vegnia l'electricitad tschentada giu per tscherts temps er a Kiev.
• Las attatgas russas da la ultimas emnas han destruì infrastructura critica, tranter auter er indrizs essenzials per il provediment d'electricitad. En tut il pajais duai per quai vegnir spargnada energia. En la chapitala Kiev funcziuna il provediment d'energia anc, las autoritads han dentant admonì che quella pudess collabar bainbaud ed ha cusseglià a la populaziun da bandunar la citad vers la champagna.

October: L'Ucraina tegn pitg

• Annexiun russa dals territoris ucranais Cherson, Saporischja, Luhansk e Donezk. Ils 5 d'october ha il president Wladimir Putin suttascrit las leschas, malgrà critica vehementa dal vest. L'ONU ha declera l'annexiun «illegala» en ina resoluziun - be tschintg stadis han votà encunter, tranter quels la Russia sezza e la Corea dal Nord. La Svizra, L'UE ed ils stadis unids han reagì cun dapli sancziuns. Ordavant aveva la Russia organisà votaziuns da referendum en quests territoris – referendums che valan internaziunalmain sco farsa ed illegals.
• La Russia fa attatgas intensivas sin l'infrastructura civila. In'offensiva ord l'aria da la Russia cun rachetas e dronas da kamikaze ha destruì grondas parts dal provediment d'energia da l'Ucraina. Tenor il president ucranais Wolodimir Selenski èn grondas parts da las ovras d'electricitad donnegiadas. Tar tschientmillis chasadas dettia interrupziuns da la forza electrica. Las attatgas han cumenzà ils 9 d'october - i di avant ha in act da sabotascha, probablamain dal servetsch secret da l'Ucraina, donnegià la punt gronda tranter la Russia e la Peninsla da la Crim. Davart las attatgas russas ha Antonio Guterrez discurrì d'ina «ulteriura escalaziun nunacceptabla da la guerra». La presidenta da la cumissiun da l'UE Ursula von der Leyen ha numnà las attatgas «acts da terrorissem». Cusseglier federal Ignazio Cassis ha regurdà che civilists e civilistas ston esser protegidas tenor la lescha internaziunala.
• Cunteroffensiva da l'Ucraina: Surtut en il nord ha l'armada ucranaisa reconquistà var 500 vitgs e citads tenor il president ucranais Selenski.
• La situaziun da l'ovra atomara a Saporischja resta critica. L'ovra ch'è tranter las fronts da la Russia e l'Ucraina è occupada da l'armada russa, uschia ch'i dat cumbats datiers da l'ovra. En il passà en rachetas explodidas mo intgins meters sper il reactur. E la furniziun cun energia necessaria per sfradentar ils bastuns nuclears n'è betg segirada. Sch'ils bastuns n'èn betg sfradentads smanatscha ina fusiun en il reactur nuclear sco per exempel a Fukushima, nua che la che la furniziun cun electricitad era interrutta suenter in tsunami.
• Sustegn dal Vest per l'Ucraina. Ils 14 d'october han ils Stadis unids pledà dapli daners per l'armament ed il sustegn da l'Ucraina, en tut 725 milliuns dollars. L'Uniun Europeica prevesa programs da trenament per 15'000 schuldads ucranais e discutescha er davart ulteriurs 500 milliuns euros sper las 2 milliardas euros ch'èn gia culads davart da l'UE a l'Ucraina.

Settember: Russia fa mobil

• Prest set mais suenter l'entschatta da l'offensiva en l'Ucraina ha la Russia ordinà ina mobilisaziun parziala dal militar. Tenor il ministeri da defensiun sa tracti da 300'000 reservists cun experientscha da cumbat. Il schef dal Kreml Wladimir Putin ha ditg en in pled a la televisiun ch'el haja suttascrit in tal decret – la mobilisaziun che vul deliberar il Donbass duai anc cumenzar la mesemna.
• L'armada ucranaisa ha pudì reconquistar parts dal pajais. Ils occupaders russ èn sa retratgs da pliras regiuns en l'ost da l'Ucraina.
• En l'Ucraina da l'ost en las regiuns da Donezk e Luhansk ha la direcziun dals separatists pro-russ pretendì ch'il pievel possa bainbaud decider davart ina separaziun da l'Ucraina.
• En la citad d'Isjum che è part dal territori reconquistà da l'Ucraina èn vegnidas chattadas 440 baras en in guaud rapportan medias da l'Ucraina. Il president ucranais Wolodimir Selenski pretenda consequenzas. Moscau stoppia vegnir chastià pervi da crims da guerra.
• Tar l’inscunter suprem da l’«Organisaziun per collavuraziun da Schanghai» èn s’entupads ils presidents da la Russia, la China, la Tirchia, l’Iran e l’India.
• L’ovra atomara Saporischja è puspè vi da la rait. Quai suenter in’interrupziun da duas emnas. Tenor il schef da l’IAEA resta la situaziun enturn l’ovra atomara instabila.

Avust: Mez onn è passà e nagina fin en vista

• Ils territoris en l'ost èn puspè pli fitg en mira da la guerra: L'Ucraina ha intensivà las attatgas per reconquistar ils territoris en l'ost dal pajais, schizunt sin la peninsla Crim.
• L'ovra atomara a Saporischja fa quitads: La Russia na vul betg demilitarisar l'ovra e refusa propostas da l'ONU.
• Duain ils visums da Russas e Russ vegnir annullads? Il president ucrainais Wolodimir Selenski pretenda in scumond da viagiar per Russas e Russ, plirs pajais suondan a las pretensiuns.
• Di da l'independenza en l'Ucraina: Las autoritads han però scumandà tuttas festivitads pervia da l'invasiun russa.

L'Ucraina ha intensivà las emprovas per reconquistar ils territoris en l'ost dal pajais da guerra - er la peninsla occupada Crim è puspè en mira da l'Ucraina. La Russia emprova anc adina da conquistar cumplainamain ils terirtoris da Donezk e Luhansk. En pli emprova l'invasur da tegnair ils territoris da Cherson, Charkiw, Mykolajiw e Saporischja.

Gist l'ovra atomara a Saporischja fa quitads, tant a la cuminanza internaziunala, sco er als dus pajais da guerra. Omadus pajais renfatschan in a l'auter d'avair bumbardà la pli gronda ovra atomara da l'Europa. Quella sa chatta en il sid da l'Ucraina – en in territori controllà da la Russia. L'Uniun Europeica pretenda da la Russia da s'allontanar da l'ovra, la Russia vul che l'Agentura internaziunala per l'energia nucleara fetschia in'inspecziun. Demilitarisar l'ovra atomara na vegn però betg en dumonda per la Russia.

Fanadur: Vinavant attatgas en l'ost

• Il minister da l'exteriur russ Sergej Lawrow prenda en mira la regenza ucranaisa.
• Suenter che la pipeline Nord Stream 1 è stada bloccada, cula puspè gas tras quella.
• La Russia gudogna vinavant terren en l'ost ed il sid da l'Ucraina.
• A Lugano han represchentantas e represchentants da stadi ed organisaziuns internaziunalas discutà e definì il cumenzament da fanadur principis da reconstruir l'Ucraina, quai a la Ucraine Recovery Conference.
• La bloccada da graun è a la fin – sut la mediaziun da l'ONU han las Naziuns chattà ina soluziun per exportas millis tonnas da graun.

La truppas russas intensiveschan vinavant las attatgas en l'ost da l'Ucraina per cuntanscher la finamira da conquistar il Donbass cun Luhansk e Donezk. Er en il sid èn diversas regiuns fertant sut controlla russa, quai cunzunt en il conturn da Cherson ed Odessa. Er quellas regiuns duain daventar part da la Russia. Las administraziuns russas da Cherson, sco er Saporischja èn vegnidas incumbensadas da furmar comités electorals per realisar votaziuns en chaussa.

Sper quai ha il minister da l'exteriur russ Sergej Lawrow formulà per l'emprima giada la finamira da vulair cupitgar la regenza ucranaisa. Quai ha el ditg durant ina visita en l'Egipta.

Er s'intensiveschan las discussiun areguard il gas russ. Nord Stream 1 ha giu pliras lavurs da mantegniment, Gazprom ha reducì la furniziun da gas e l'Uniun Europeica è sa cunvegnida davart in plan d'urgenza. Er en Svizra fatschenta la situaziun da gas e la mancanza d'energia pli e pli fitg.

Zercladur: Russia sa focussescha sin l'ost da l'Ucraina

• Russia conquista adina dapli terren en l'ost da l'Ucraina. La conquista da las regiuns da Luhansk e Donezk tutgan tar las finamiras principalas da la Russia. Tenor il president ucranais, Wolodimir Selenski, è la situaziun da sias truppas en l'ost dal pajais fitg difficila.
• L'Ucraina daventa uffizialmain candidata per l'adesiun a l'Uniun europeica.
• La fin d'avust veglia l'Ucraina puspè reprender las contractivas da pasch cun la Russia. L'emprim veglian ins lantschar cunterattatgas. Uschia hajan ins ina meglra situaziun posiziun da contractar.
• La Svizra investighescha davart crims da guerra. L'Uffizi federal da polizia ha interrogà fugitivs ucranais. La finamira saja da rimnar rapports e mussaments che duain gidar pli tard en cas ch'i dettia dumondas d'assistenza giudiziala, cunzunt dal Tribunal internaziunal a Den Haag. 

Ils grevs cumbats en l'ost da l'Ucraina cuntinueschan. Uschia ha la Russia per exempel surpiglià la controlla da la citad da Sjewjerodonezk. Quatter mais suenter il cumenzament da la guerra ha l'Ucraina ordinà a sias truppas sa retrair or da la citad. La citad valeva fin ussa sco ina da las ultimas parts da Luhansk che n'è anc betg vegnida conquistada da cumbattants proruss. Dentant er la chapitala Kiev vegnia vinavant bumbardada cun rachetas.

Il secretari general da la Nato, Jens Stoltenberg, tema entant, che la guerra en l'Ucraina pudess anc cuzzar onns. Perquai saja impurtant da vinavant sustegnair l’Ucraina cunter la Russia.

La Ucraina è ussa uffizialmain candidata per l'adesiun a l'Uniun europeica. Il parlament da l'UE ha approvà cun gronda maioritad il status da candidat per l'Ucraina e la Modavia. 529 deputadas e deputads èn stad persuenter e 45 encunter (tar 14 abstenziuns). Il president dal cussegl da l'UE, Charles Michel, sa mussa optimistic ch'ils 27 stadis da l'UE vegnan gievgia tar lur inscunter a Brüssel sustegnair il status da candidat per l'Ucraina e la Moldavia per entrar l'UE.

Ils G7 examineschan in cunfin da pretsch per energia russa, pia per gas ed ieli russ. Quai resulta da la decleraziun finala da l'inscunter da schefs da stadi dals pli impurtants stadis industrials dal vest. In tal cunfin da pretschs duai limitar la finanziaziun da la regenza russa per la guerra en Ucraina. In tal cunfin per pretschs pudess dentant be vegnir realisà en collavuraziun cun stadis gronds d'import dad ieli, sco la China e l'India.

Matg: La zona da guerra vegn pli gronda

• La Russia conquista adina dapli terren en l'ost da l'Ucraina
• Il president ucrainais Wolodimir Selenski quinta cun attgatgas pli intensivas
• La guerra en l’Ucraina pudess anc cuzzar onns
• Fin l'avust vul l'Ucraina reprender las contractivas da pasch cun la Russia
• Tut ils stadis commembers da la NATO beneventan ils plans da la Svezia e la Finlanda d'entrar en la NATO – la Tirchia blochescha
• Manaschis purils han pers grondas surfatschas agraras

La racolta vegnia a tanscher per l’agen diever, perquai che blers umans sajan fugids da la guerra en l’exteriur. Betg mo ils cumbats impedeschian la lavur dals manaschis purils. Perquai ch’ils exports sajan bloccads, cultiveschian els er damain fritgs dal funs orientads a l’export. Er cultiveschian ils purs uss dapli plantas che sajan damain pretensiusas, sco per exempel fava da soja. Tranter auter saja ina racolta en ina valur da pliras milliardas dollars ida a perder.

Tranter auter pervi da la mancanza da graun ord l'Ucraina sentan blers pajais in augment da pretschs. Era materia prima sco ieli, benzin e gas è vegnida pli chara. Per cumbatter l'inflaziun en Svizra ha il minister d’economia Guy Parmelin pretendì in discurs per sustegn finanzial.

La Finlanda e la Svezia vulan daventar commembras da la Nato, uschia che la allianza dal vest s'avischina pli e pli fitg als cunfins russ. La dumonda d'adesiun vegn beneventada, sulettamain la Tirchia fa resistenza. Concret renfatscha la regenza da Recep Tayyp Erdogan a la Finlanda e la Svezia da sustegnair organisaziuns terroristicas sco la partida curda PKK e la milissa YPG en Siria. La Tirchia cumbatta omaduas organisaziuns, quai che blers stadis dal vest crititgeschan fermamain.

Avrigl / matg: I marscha plitost cuntrari als plans russ

• ils cumbats en l'Ucraina cuntinuan, ils discurs tranter las partidas da conflict vegnan interruts
• Mariupol, la citad en l'ost ch'ils Ucranais han defendì dapi il cumenzament, croda en mauns russ
• l'Ucraina tschenta ina dumonda d'adesiun a l'UE
• la Finlanda e la Svezia vulan entrar en la Nato
• las consequenzas da la guerra sco blers fugitivs, auts pretschs per carburant e la mancanza da garnezi fatschentan pli e pli fitg

Entant che la guerra cuntinuescha e chaschuna adina dapli victimas e fugitivs, survegn il conflict pli e pli ina nova dimensiun politica. Ina da las finamiras centralas da la Russia è ils ultims onns adina stada da tegnair sin distanza la Nato e l'Uniun europeica. Entras la guerra capita però gist il cuntrari. L'Ucraina s'avischina a l'UE e tschenta schizunt la dumonda d'adesiun. La Finlanda e la Svezia vulan daventar commembras da la Nato, uschia che la allianza dal vest s'avischinan pli e pli fitg als cunfins russ. Quai che Wladimir Putin ha vulì evitar. Plinavant furneschan entant er divers pajais da l'Uniun europeica armas a l'Ucraina. Ed ils Stadis Unids augmentan cuntinuadamain il budget per il sustegn.

Era la politica d'infurmaziun dal stadi russ vegn pli e pli fitg sut squitsch. Gia a l'entschatta ha il stadi empruvà da censurar infurmaziuns davart la situaziun effectiva en l'Ucraina – quai cun scumandar Facebook e Twitter, ubain era cun leschas pli restrictivas per schurnalistas e schurnalists che rapportan davart il conflict. Quai tut cun la finamira da pudair mussar cunzunt a l'atgna populaziun che l'invasiun saja necessaria e funcziunia tenor plan. Pli ditg che la guerra cuzza e pli gronda che la forsch tranter il maletg russ e quel che sa mussa en l'UE e da l'auter maun da l'Atlantic daventa. Saja quai entras infurmaziuns publicas da servetschs secrets sco quel da la Gronda Britannia, saja quai entras schurnalistas e schurnalists ma era via medias socialas.

Fin mars: Russia banduna Kiev e focussescha sin l'ost

• l'invasiun na para betg dad avanzar tenor plan
• ils cumbats sa concentreschan sin l'ost e sidost dal pajais
• la Nato na vul explicitamain betg sa maschadar en il conflict
• potenzials crims da guerra comess da las truppas russas vegnan a la glisch

La resistenza ucranaisa è ferma. Tenor indicaziuns russas funcziunescha l'operaziun tenor plan. Tuttina sa retira l'armada russa suenter intensivas emnas da cumbat senza grond progress da la regiun da Kiev e sa concentrescha sin las regiuns en l'ost e sidost dal pajais. Là, en citads sco Mariupol u Cherson, vegn la situaziun umanitara per la populaziun che na po betg fugir mendra e mendra. Plinavant vegnan er a la glisch divers potenzials crims da guerra commess entras las truppas russas.

L'Uniun europeica sco er l'allianza militara Nato mussan entant unitad en chaussa. Quai schegea ch'ins emprova da sa tegnair or dal conflict militar – en spezial en connex cun furniziuns d'armas. I cuntinuan las discussiuns davart novas sancziuns, la dependenza dad ieli e gas russ, armas atomaras e chemicas sco er davart las consequenzas globalas da la guerra.

Mez mars: Guerra, fugia, sancziuns e sustegn

• attatgas russas cuntinuan, resistenza ucranaisa sa manifestescha, Stadis Unids furneschan armas
• stentas per evacuar civilistas e civilists cun success variant
• ulteriuras sancziuns sco in stop d'importar ieli e gas russ vegnan sin maisa
• adina dapli fugitivs arrivan en divers pajais
• Fugitivs en Svizra survegnan il status «S»

Las attatgas e la devastaziun en l'Ucraina entras l'armada russa cuntinuan. Ma er la resistenza da la vart ucranaisa sa manifestescha pli e pli fitg. Plirs pajais dal vest sa stentan per ina pausa da cumbat e conferman lur sustegn envers l'Ucraina. Ils Stadis Unids sustegnan l'Ucraina er cun armas. En il pajas datti diversas stentas, per exempel da la Crusch cotschna per corridors umanitars per evacuar civilistas e civilists. Intginas emprovas gartegian, autras fan adina puspè naufragi. Las partidas da conflict dattan ina a l'autra la culpa persuenter.

En discussiun stattan ulteriuras sancziuns envers la Russia tar rauba da luxus sco er stops d'importar gas ed ieli russ – quai ch'ils Stadis Unids decidan enturn mez mars. Ultra da quai sa preparan divers pajais sin ils fugitivs da l'Ucraina. Er en Svizra arrivan els – di per di adina daplirs. Il Cussegl federal decida ch'els survegnan il status «S» che simplifitgescha ils process d'entrada e da lavurar en Svizra.

Ed er il Grischun sa prepara sin ils fugitivs:

Favrer / entschatta mars: Emprimas sancziuns da l'UE

• sancziuns cunter il sistem da bancas russ sco ina da las emprimas reacziuns da l'Uniun europeica
• cun las sancziuns cumenza er la discussiun davart la neutralitad
• discurs tranter la Russia e l'Ucraina cumenzan
• gronda solidaritad internaziunala

Las primas sancziuns sa drizzan encunter il sistem da bancas russ. Er la Svizra surpiglia las sancziuns e condemnescha uffizialmain l'agressiun russa. Entant cumenzan ils discurs tranter las partidas da conflict. Er la Svizra è stada en discussiun per organisar ina conferenza da pasch. La solidaritad internaziunala crescha, saja quai en furma da donaziuns finanzialas, agid umanitar, protestas u er preparativas per fugitivs. La Russia piglia en mira Kiev ed il president ucranais Wolodimir Selenski. Cun «l'operaziun militara speziala» giaja per «denazifitgar e liberar l'Ucraina dal faschissem», uschia l'argumentaziun uffiziala da la Russia.

En connex cun las sancziuns datti davent da l'entschatta adina puspè discussiuns en connex cun la neutralitad. In aspect che pertutga en spazial stadis sco la Svizra u la Svezia.

23/24 da favrer: La Russia attatga l'Ucraina

• oravant rimna la Russia bleras truppas al cunfin cun l'Ucraina – sco manever militar
• gronds sforzs diplomatics per evitar in conflict fan naufragi
• la notg sin gievgia ils 24-02 cumenza l'invasiun russa e cunquai la resistenza e la fugia da la vart ucranaisa

Tut las stentas da deescalar las provocaziuns russas e cunquai il conflict ch'è sa mussà gia durant il schaner han fatg naufragi. Curt suenter ch'il president russ, Wladimir Putin, ha renconuschì las regiuns separatisticas Donezk e Luhansk en l'Ost da l'Ucraina sco regiuns separatisticas, ha el laschà attatgar la notg sin gievgia ils 24 da favrer ulteriuras citads ucranaisas. Tranter auter la chapitala Kiev, Mariupol ed Odessa. Ils proxims dis cuntinuan las attatgas ed in grond dumber da schuldada russa entra en l'Ucraina. Da l'autra vart ha cumenzà per blers Ucranais ed Ucranaisas ubain la fugia ubain la resistenza cunter l'invasiun russa.