Per la gronda part da las persunas en Svizra che discurran tudestg, talian u franzos è la translaziun maschinala in med d'agid usità en il mintgadi. Per l'emprima giada èsi uss era pussaivel da duvrar tals sistems da translaziun automatica per texts rumantschs. Per incumbensa da la chasa da medias rumantscha RTR ed en collavuraziun cun quella ha l'interpresa TextShuttle sviluppà in sistem da translaziun automatica per la quarta lingua naziunala.
RTR ed il spin-off da l'Universitad da Turitg nizzegian las tecnologias las pli modernas e las resursas linguisticas disponiblas per sviluppar la soluziun da translaziun e gidan uschia activamain a mantegnair il rumantsch. Durant in'emprima fasa da test èn las duas interpresas sa fatschentadas intensivamain cun la translaziun dal rumantsch en tudestg. Sco lingua da partenza renconuscha il sistem tut ils idioms e rumantsch grischun. Sch'il rumantsch è la lingua d'arriv, translatescha il sistem ils texts en rumantsch grischun. Il resultat è remartgabel: il sistem translatescha ussa texts en tudestg, franzos, talian, englais e viceversa. Igl è tuttavia pussaivel ch'el po resguardar en l'avegnir era singuls idioms.
Nus vulain porscher ina plivalur a noss public. Grazia a questa tecnologia pudain nus realisar dapli emissiuns cun suttitels e metter a disposiziun quellas sin differentas plattafurmas (p.ex. Play Suisse) ad in public pli vast. La soluziun da software pussibilitescha da translatar a moda pli simpla e svelta cuntegns da las autras trais linguas naziunalas (p.ex. d'agenturas da novitads u contribuziuns da collegas da la SRG SSR).
La translaziun automatica – uschia vegn ella sviluppada
La translaziun vegn elavurada cun agid da raits neuronalas (intelligenza artifiziala). Il model da lingua emprenda ils mecanissems da translaziun durant in trenament da pliras emnas a basa da las datas disponiblas. Quai succeda cun pavlar il model adina puspè cun translaziuns existentas. Il svilup vegn accelerà en process repetitivs che vegnan adattads e meglierads cuntinuadamain cun agid da las tecnologias actualas. Las utilisadras ed ils utilisaders sustegnan quest process cun evaluar ils resultats e dar resuns che gidan ad optimar il sistem.
La sfida è ch'il rumantsch dispona da fitg paucas resursas linguisticas existentas cumpareglià cun linguas pli derasadas. Las datas disponiblas vegnan preparadas, parallelisadas e purifitgadas avant ch'ellas pon vegnir duvradas per trenar il sistem. Fin ussa han ins utilisà segments che derivan da corpus existents ed accessibels libramain sco il Pledari Grond. Cun integrar e priorisar las datas existentas da RTR en ils trenaments èsi pussaivel da spezialisar il sistem per texts da RTR.
La translaziun automatica – uschia funcziuna ella
Ils emprims resultats èn empermettents e vegnan giuditgads d'expertas e d'experts da lingua sco sustegn per la lavur da mintgadi. La translaziun automatica po vegnir utilisada per singuls pleds, entirs texts u documents da Word en la surfatscha da web, l'uschenumnada UI, e funcziuna sumegliantamain sco ils servetschs da translaziun disponibels en l'internet. RTR vegn a duvrar la translaziun maschinala en l'avegnir per facilitar la lavur redacziunala. Ils texts ston silsuenter mo anc vegnir adattads u curregids levamain – sco tar mintga translaziun automatica. Uschia èsi pli simpel da crear suttitels per singulas emissiuns e RTR po per exempel era porscher dapli cuntegns sin la plattafurma naziunala «Play Suisse».
