En il passà saja savens vegnì bajegià or dals «fauss» motivs: Numnadamain per deponer ils daners, pia nizzegiar immobiglias sco investiziuns e betg perquai ch'ins avess propi duvrà ils objects. Quest surpli haja lura manà a bleras abitaziuns vidas, di Christine Seidler ch'è planisadra da territori e professura a la Scola auta spezialisada dal Grischun FHGR.
Questa situaziun saja dentant sa midada drasticamain dapi il 2020, cura ch'il coronavirus ha midà noss mintgadi ed era nossa vita da lavur:
Tuttenina n'han ins betg pli stuì ir en il biro a lavurar ed ha era pudì far quai davent da chasa – u savens dal lieu da vacanzas.
Perquai èn las regiuns muntagnardas – era qua en il Grischun – vegnidas pli attractivas, e blers indigens avevan il sentiment sco sche mintga persuna da la Bassa vuless cumprar ina chasa u in'abitaziun si en la muntogna. Blers dad els han lura era fatg la cumpra, ed en quest mument era prendì davent quest spazi d'abitar als indigens che n'han pervia dals pretschs orrents betg pudì sa prestar quella. La problematica da las segundas abitaziuns è per uschè da dir escalada:
I dat persunas che han studegià en la Bassa e vulan ussa turnar en lur patria – forsa cun la famiglia – e na chattan nagin lieu per abitar. Els èn uschia sfurzads da viver insanua auter.
Dar la culpa be als segundindigens, gliez na possian ins era betg, di la professura Christine Seidler. Era las vischnancas hajan en il passà vendì bler memia savens il terren ch'ellas possedevan. Quai che ha lura purtà daners en la cassa communala, manchia ussa pli che mai per pudair crear spazi d'abitar pajabel per indigens. Ed er ils indigens sezs che vendian lur immobiglias stettian avant la dumonda da vender quella per in pretsch pli aut sco chasa da vacanzas – u sco abitadi permanent per in pretsch pli bass ad ina persuna indigena. Tut tenor situaziun sajan ils indigens era bunamain sfurzads da vender perquai ch'ils custs – per exempel da pajar ora ils fragliuns – sajan memia auts.
Lescha da segundas abitaziuns avess pudì esser ina soluziun
Cun approvar l'iniziativa da segundas abitaziuns l'onn 2012 ha il pievel svizzer decidì il scumond da bajegiar segundas abitaziuns en vischnancas che possedan gia dapli che 20% da quellas. Deplorablamain haja la politica lubì memia bleras excepziuns uschia che quella lescha haja ussa in effect cuntrari e negativ, di Christine Seidler.
Ina da las excepziuns: Igl è vinavant pussibel da midar emprimas abitaziuns ch'èn vegnidas bajegiadas avant l'onn 2012 – l'onn nua che l’iniziativa è vegnida approvada – en segundas abitaziuns.
Terren da bajegiar è stgars
Perquai che adina pli paucas persunas vivan en las regiuns muntagnardas na dastgan las vischnancas betg enzonar – pia metter dapli terren en la zona da bajegiar – quai pretenda la lescha da planisaziun dal territori.
Era sch'il status quo saja difficil, resignar na saja nagina soluziun, manegia la planisadra da territori e professura oriunda da Turitg Christine Seidler. I fiss impurtant che las vischnancas collavurian e betg ch'ellas guardian mintgina be per sasezza. I na dettia dentant betg la soluziun ideala, mabain in puschel da differentas soluziuns che las vischnancas possian prender en mira.
Da curt han per exempel il suveran da las vischnancas da Glion e da Flem decidì da cumprar terren da bajegiar per tranter auter construir emprimas abitaziuns pajablas. Era San Murezzan ha ditg Gea ad in credit da passa 13 milliuns francs per realisar 19 abitaziuns pajablas per indigens.
Dapli spazi d'abitar possian ins be crear communablamain, di Christine Seidler. E ch'i restia uschia sco quai ch'i saja ussa, na saja betg ina soluziun. I brischia, i brischia fitg, avertescha la professura a la Scola auta spezialisada dal Grischun. Ella agiunta ch'interess particulars na sajan mai stads ina buna idea en la planisaziun da territori.