Ils 11 da mars 2012 ha il pievel Svizzer approvà l'iniziativa da segundas abitaziuns. La decisiun ha provocà l'emprim mument bleras dumondas sin tut ils secturs. Bleras interpresas eran suenter la votaziun malsegiras, co l'avegnir pudess guardar ora. Las perspectivas vegnivan taxadas sco main bunas ed i regiva tema per lavur e collavuraturs.
Il Circul d’Engiadin’Ota aveva gia ina contingentaziun
Contingentar la construcziun da novas abitaziuns secundaras era en Engiadin’Ota gia avant 17 onns grond tema. Il zercladur dal 2005 aveva il suveran dal circul d’Engiadin’Ota approvà cun in cler gea da 72% l’iniziativa lantschada da la PS e d'organisaziuns per la protecziun da la natira e da la patria. Quell'iniziativa pretendeva ina regulaziun da novs bajetgs sin 12'000 meters quadrats per onn e per l'entira regiun cun las indesch vischnancas.
120'000 meters quadrats era anc adina bler terren – però er in cumpromiss. L’iniziativa avess almain manà ina reducziun da surfabricaziuns.
Probablamain era quai che vegniva fabritgà anc adina da memia per ils Engiadinais. Quai è era la raschun per il cler gea a l’iniziativa Weber il 2012.
Il sparter ils contingents en ils singuls lieus dal circul d’Engiadin’Ota haja en sasez funcziunà bain, sa regorda l’anteriur president communal da Samedan Thomas Nievergelt.
Era a Trun èsi vegnì tut auter
La Firma Tarcisi Maissen a Trun aveva avant 10 onns enturn 60 collavuraturs e la mesadad da la lavur vegniva da la construcziun da segundas abitaziuns. Ins avess pudì pensar che la midada da la lescha avessia procurà per damain lavur. Vegnì èsi auter: I ha dà lavur pir che mai.
Nus avain segir lavur per ils proxims 2 enfin 3 onns. Il mument èsi uschia che l'economia da bajegiar na dumogna betg tut la lavur ch'è d’enturn en nossa regiun.
Midà ha la furma da la lavur. Vegniva pli baud cunzunt construì chasas novas per segundas abitaziuns, n'è quai oz betg pli pussaivel. Percunter vegnan sanadas chasas veglias cun permiss da segundas abitaziuns. Chasas cun ina schletta substanza da bajegiar vegnan sdrappadas davent e construidas da nov.
La finala ha il svilup era in effect negativ, numnadamain ch'ils pretschs èn vegnids chatschads siador en ils nivels per substanza cun lubientscha da segunda abitaziun: Pretschs èn s’augmentads per 200% enfin 300%.
Per ils impressaris ha l’iniziativa enfin ussa betg l'effect spetgà. Ensemen cun la pandemia da corona ed il sa cumportar da la societad ch’è sa midà entras quella èsi per Flurin Maissen il mument grev da survegnir avunda collavuraturs per dar dumogn a la dumonda sin il martgà. Il dumber da collavuraturs è uschia anc adina tar 60 persunas.
Cunter è il hotspot dals indigens
10 onns suenter il Gea a l'iniziativa da segundas abitaziuns sa mussa: L'interess da bajegiar dals indigens è grond. En Surses è il terren a Cunter stà dumandà fitg tar ils indigens. La raschun è il pretsch favuraivel. Sco quai che Leo Thomann, il president communal dal Surses ha ditg envers RTR, saja vegnì bajegià bler ils davos onns. Quai haja da far cun il terren per indigens che vegniva vendì per in pretsch favuraivel da radund 100 francs il meter quadrat. Uschia aveva la vischnanca vulì promover la construcziun d'abitadi per indigens.
Anc datti terren da la vischnanca
Actualmain haja la vischnanca anc en la gronda part dals lieus dal Surses terren da bajegiar da metter a disposiziun. A Savognin sajan anc venalas otg parcellas a la via Tgaplottas. Er sche l'interess saja fin ussa betg stà uschè grond, dettia uss adina dapli dumondas per questas parcellas. Leo Thomann crai che quest terren che saja scrit or dapi radund tschintg onns, na saja enfin oz betg stà uschè dumandà pervi dal plan da quartier cun tschertas pretaisas. Cun quai ch'i dettia però adina pli pauc spazi da bajegiar liber, sajan ussa dumandadas er questas parcellas.
Planisaziun dal territori è ina sfida per la vischnanca
Actualmain lavura la vischnanca da Surses vi da la planisaziun dal territori. La vischnanca haja gia gì diversas sesidas per guardar, nua ch'ins pudess dar giu terren da bajegiar. Previs saja da dezonar plitost zonas da bajegiar a l'ur da la vischnanca. Tenor la pretensiun da Confederaziun e chantun stoppia il Surses dar giu bun la mesadad da ses terren da bajegiar. Quai saja ina gronda sfida, ha ditg Thomann.
En Lumnezia ston las zonas vegnir pli pitschnas
Per la Lumnezia è l'effect principal da la lescha da segundas abitaziuns che las zonas da bajegiar ston vegnir pli pitschnas. Devi avant 10 onns en las singulas fracziuns anc zonas da bajegiar che avessan tanschì per 30 onns e pli ditg, n’è quai betg pli pussaivel cun la nova lescha.
Quai n’è betg uschè ina ideala situaziun. Er betg per la Lumnezia. Tar nus vegni adina ditg che la populaziun sa sminueschia ils proxims 15 onns e perquai ston las zonas vegnir pli pitschnas. Ins sto schon sa dumandar sch’i dovra uschè grondas zonas da bajegiar sco nus avain il mument en tschertas fracziuns.
In problem che la lescha da segundas abitaziun chaschuna surtut en centers turistics è la vendita da bajetgs en ils centers dals vitgs per pretschs orrents ch'ils indigens na pon betg pajar pli. La Lumnezia sco regiun plitost periferica na senta betg uschè accentuà quest effect.
Nus sentin era ch’i vegn vendì bajetgs en ils centers dals vitgs per buns pretschs a persunas che han las finanzas. Igl è dentant different en ils differents vischinadis. Betg tuts èn uschè turistics sco Vella.
Per ils mastergnants da la Val ha la lescha da segundas abitaziuns gì nagin effect negativ. Anzi han bleras interpresas fadia da tschertgar avunda collavuraturs per vegnir suenter cun la lavur.
Martgà d'immobiglias volatil
Las abitaziuns en regiuns alpinas vegnan a restar bunas investiziuns. Da quai è persvadì Jon Peider Lemm, anteriur affarist che ha manà bunamain quatter decennis in agen biro d'immobiglias a San Murezzan. Lemm sa regorda anc bain dals auts e bass dals ultims 50 onns en l'Engiadina. La branscha d'immobiglias n'haja betg badà gronds midaments suenter la votaziun dal 2012. Ils pretschs creschian – la purschida saja limitada.
