La regenza ha communitgà ch'ella na vegn betg a pajar in'indemnisaziun per il whistleblower Adam Quadroni. In examinaziun haja mussà ch'i na dettia nagina basa giuridica – ni sin plaun chantunal, ni sin plaun naziunal – che giustifitgass in'indemnisaziun per Quadroni, scriva la regenza. Ni d'indemnisar in whistleblower sin basa da pretensiuns giuridicas ni indemnisar insatgi voluntariamain - pia ch'il chantun pajass ad Adam Quadroni ina summa che na sa basass betg sin pretensiuns giuridicas da sia vart – saja legalmain pussaivel. Omaduas variantas na sajan giuridicamain nagin'opziun. La regenza ha dentant decis da relaschar a Quadroni ses debits ch'el ha anc envers il chantun. Quai è pussaivel, perquai che la regenza ha classifitgà la situaziun privata da Quadroni sco «cas da direzza».
Er betg pussaivel d'entrar sin las pretensiuns da la petiziun
Mesemna, ils 4 da december 2024, era vegnì surdà a la regenza grischuna la petiziun «Giustia per Adam Quadroni - indemnisaziun uss!» en il rom da la sessiun da december dal Cussegl grond. Quella petiziun cun passa 4'000 suttascripziuns pretenda in'indemnisaziun tranter 1 e 10 milliuns francs per l'anteriur interprendider. Quadroni haja tenor ils iniziants spargnà milliuns al chantun, saja uss sez dentant ruinà finanzialmain. Quai tranter auter perquai che las autoritads hajan tractà el nuschaivlamain ed er per cumpensar ils debits che sajan sa resultats or dals divers cas da dretgira en connex cun ses agir.
Senza ina basa legala na pudain nus betg pajar ina indemnisaziun.
En l'ura da dumondas dal Cussegl grond aveva il cusseglier guvernativ Martin Bühler ditg che la regenza na vegnia betg a prender posiziun tar la dumonda d'indemnisaziun per Adam Quadroni uschè ditg ch'i saja anc avert proceduras penalas en chaussa.
Er qua argumentescha la regenza ch'i na dettia nagina basa legala per pretender ina indemnisaziun. Perquai na suondia ella betg al giavisch da la petiziun.
Per l'expert da dretg public e dretg da polizia renviescha la regenza la responsabladad per las acziuns da la polizia. Markus Mohler ch'è stà passa 20 onns cumandant da la polizia da Basilea vesa gronds sbagls ed è da l'opiniun ch'ins stuess intercurir l'acziun da polizia tenor dretg penal.
Scandal da cunvegnas da pretschs en l'Engiadina
Cumenzà ha tut la fin da l'onn 2012: La cumissiun da concurrenza Weko annunzia ch'ella investigheschia pervia da pussaivlas cunvegnas da pretschs cunter var 17 firmas da construcziun, cunzunt en l'Engiadina Bassa – quai sin fundament d'infurmaziuns e documents dal possessur da la fatschenta L. Quadroni SA a Ramosch, Adam Quadroni. Cunvegnas da pretschs fan ir ad aut ils pretschs, quai per fin al dubel. Studis mussan ch'ils pretschs s’augmentan tranter 25 e 45%.
Focus da l'inquisiziun èn oravant tut stads cas che pertutgan l'onn 2004 fin il 2012. Ina giada che l'inquisiziun ha cumenzà ha la Weko stuì constatar che la dimensiun dal cas è bler pli gronda che pensà. Be paucs mais pli tard èn ulteriuras interpresas da l'entir chantun Grischun vegnidas vitiers e la WEKO ha schlargià las inquisiziuns l'onn 2015. Tranter l'onn 2017 ed il 2019 ha la Weko publitgà pliras decisiuns en chaussa. Cunzunt il cas «Engiadina I» – publitgà ils 26 da mars 2018 – ha scuvert la dimensiun dal cartel da construcziun en l'Engiadina e tratg blera attenziun mediala. Igl è il pli grond cas ch'è vegnì a la glisch en la branscha da construcziun en Svizra.
Il cas en il Grischun ha era sensibilisà sur ils cunfins chantunals ora.
Per l'emprima giada ina PUK en il Grischun
En connex cun il cas da cartels è per l'emprima giada vegnida duvrada ina cumissiun parlamentara d'inquisiziun. Il Cussegl grond ha inizià quella il 2018. Quella ha intercurì la rolla da l'administraziun chantunala en connex cun il cartel da construcziun ed il whistleblower Adam Quadroni. Il rapport en duas parts ha mussà si differentas mesiras ch'il chantun duai instradar per meglierar la lavur administrativa. Tranter auter ha la PUK cusseglià d'introducir in post da mediaziun extern. Quai per stgaffir la fidanza ed evitar retegnientschas da annunziar corrupziun. La regenza aveva endrizzà in post d'annunzia – quel era dentant integrà en il Departament d'infrastructura, energia e mobilitad.
Las instanzas pertutgadas da las recumandaziuns eran surtut la polizia chantunala, l’uffizi da construcziun bassa e la KESB – l’autoritad per la protecziun d’uffants e da creschids. La regenza grischuna ha il 2023 communitgà che quellas hajan integrà las mesiras proponidas.
Quadroni è dapi onns en ils mulins giudizials
L'entir scandal da cunvegnas da pretschs en l'Engiadina e l'entir Grischun è vegnì scuvert grazia a las infurmaziuns dal whistleblower Adam Quadroni. Whistlebowers survegnan bunamain adina problems suenter avair relevà malfatgs zuppads. Era la vita d'Adam Quadroni è sa midada cumplettamain suenter ch’el ha raquintà il 2012 a la WEKO dals cartels grischuns. Tuttenina è el stà confruntà cun plants, inquisiziuns e proceduras giudizialas che pertutgan:
- la separaziun da famiglia ed il dretg da pudair vesair ses uffants (2017)
- concurs (liquidaziun da Linard Quadroni SA e la Quadroni & Partner GmbH sco er il concurs privat ch'è pendent)
- inculpaziuns penalas encunter el
- delicts nua ch’el è unfrenda
Adina puspè vegn rapportà da singulas sentenzias. Ina survista da tuttas proceduras manca dentant fin uss. RTR ha retschertgà il 2022 tar dretgiras, procuraturas ed advocats per pudair dar ina survista davart ils divers process.
Sco ultim chapitel en la seria da cas giuridics hai dà in success per l'anteriur interprendider da construcziun. La procura publica dal Grischun sto reprender ina procedura penala encunter in policist en funcziun da cader ch'ella aveva sistì il 2022. La Dretgira chantunala ha approvà plirs puncts d'in recurs correspundent d'Adam Quadroni.
Or da l'archiv: