Las vischnancas sursilvanas ch’èn responsablas per il provediment da sanadad, sa scognan dapi lura. Ellas na vegnan betg perina co ch’i duess ir vinavant cun l’ospital e tge prestaziuns che quel duai avair en l’avegnir. Atgnamain è l'Ospital regiunal Surselva ina societad d’aczias che duess far gudogns. Ma l’ospital è lunsch davent d’emplenir sias cassas per investiziuns futuras. Tge è ì crutsch ils davos 10 onns? È l’idea d’in ospital che porta sasez daventada in’illusiun?
La fatschenta che porta sasezza
Avant l’onn 2015 era l’Ospital regiunal da la Surselva organisà sco corporaziun, pia ina corporaziun da vischnancas ch’era dapi 1992 la purtadra da l’ospital. Suenter è quai sa midà: L’ospital è vegnì transferì en ina societad d’aczias, la «Spital regiunal Surselva SA». Ina nova corporaziun da vischnancas, la Sanasurselva, è dapi lura responsabla per il provediment da sanadad en Surselva e fa ina cunvegna da prestaziun cun l’ospital. Sco societad d’aczias ha l’ospital da purtar sasez, tge che reussescha ils emprims onns.
Avant il 2015 era quai cler, il chantun e las vischnancas avevan da purtar il deficit da manaschi. Ins aveva lura adina questa marca da trais milliuns francs per las vischnancas.
L’onn 2012 datti ina gronda midada en il provediment da sanadad en Svizra, entras l’introducziun da pauschalas da cas. Uschia survegn l’ospital in tariffa fixa tenor cas. Quai daventa ina sfida, cunquai che las tariffas stagneschan sur ils onns ed ils custs da manaschi s'augmentan. La forsch tranter expensas ed entradas s'avra ed il squitsch finanzial s'augmenta.
Crisas multiplas e cifras cotschnas
La pandemia da corona che cumenza il mars 2020 pegiurescha ils problems existents, mettend il sistem da sanadad sut pressiun enorma. Malgrà entradas pli autas durant il temp da crisa – l’Ospital regiunal Surselva daventa in center da test e vaccinaziun – vegn la situaziun dal persunal precara. La spussada sa lascha sentir, bleras persunas bandunan la professiun.
Suenter la pandemia da corona procuran auters fenomens per ina spirala negativa: la glieud da la Bassa ch’è scappada durant la pandemia en la muntogna va enavos en ils centers. En vacanzas va ella ussa puspè dapli en l’exteriur. L’enviern 2022/23 è magher, ina flauta. Il resultat per l’ospital è ch’ils cas staziunars stagneschan, fertant che las tariffas restan vinavant constantamain bassas. Ils custs creschan en general. La guerra en l’Ucraina, la crisa d’energia e la chareschia che suondan, dattan anc il rest. Suenter avair scrit l’onn 2021 in gudogn da record cun var 1,7 milliuns francs, suonda in deficit dad 1,4 milliuns francs. En il quint annual dal 2023 èsi alura in deficit da 2,3 milliuns francs. Quel onn hajan ins era budgetà memia optimistic, uschia Thomas Buchli, il president dal cussegl administrativ da l’ospital.
Dumonda d’agid finanzial e critica
Quest optimissem memia grond en il budget sgola bainprest enturn las ureglias als responsabels da l’ospital. Lezs ston infurmar las vischnancas purtadras da la corporaziun, la Sanasurselva. La suprastanza da la Sanasurselva e da l’ospital infurmeschan sinaquai las vischnancas il zercladur 2023 davart la situaziun finanziala. L'ospital dumonda las vischnancas passa tschintg milliuns francs. Senza quests daners giaja l’ospital concurs sin il pli tard l’onn 2026.
Igl è nunditg nuncuntentaivel sch’ins vesa quant bain che la glieud en quest ospital lavura e ch’ins vegn tar mintga pass en in nov dilemma.
Las bleras vischnancas pajan lur cumpart tant pli spert. Las vischnancas da Laax e Schluein che tutgan tar quellas che pajan tenor clav da repartiziun grondas summas, vulan respostas da l’ospital. Ellas renfatschan a l’ospital ed a la suprastanza da la Sanasurselva da betg avair infurmà baud e bain avunda. La transparenza manchia.
In studi per evaluar il bajetg da l’ospital procura per segns da dumonda. Il president da la vischnanca da Schluein, Ralf Schlaepfer, vul savair dapli. Passa 600'000 francs (summa scritta giu en il quint 2023) haja l’ospital pajà per far in studi, senza avair infurmà la Sanasurselva. Quest studi n'è dal reminent enfin oz betg enconuschent a tut ils (anteriurs) commembers da la suprastanza da la Sanasurselva, sco n'era betg a la publicitad. Il project na vegn betg persequità.
In ospital staziunar per in avegnir ambulant
Enturn l’ospital regiunal e sia purschida datti svaris. En la corporaziun da vischnancas Sanasurselva sa dispitan ils politichers. Las vischnancas da Schluein e Laax vulan extrar da la Sanasurselva. Ils politichers incumbenseschan ina firma externa per laschar intercurir las structuras da l’ospital, n’èn dentant betg perina co far quai. Plirs suprastants, tranter auter il president da la Sanasurselva, Patrick Schaniel, bittan la fautsch en chanvà.
Il bajetg
L’edifizi cubic ch’è vegnì construì da la vart sanestra dal Rain, dominescha cun sias tschintg etaschas la spunda. El è vegnì concepì ils onns otganta per cas staziunars, pia per pazientas e pazients che stattan sur notg, savens per in pli lung temp. Bajegiar in nov ospital il mument ch’il bajetg fiss stà scrit giu en l’onn 2019 n’era là anc betg tema. En ils radund 6 onns avant sanescha l'ospital il vegl bajetg per var 9 milliuns francs, tenor in protocol da la Sanasurselva. Ils responsabels quintan cun investiziuns da var 45,6 milliuns per ils 10 onns che suondan. Ma ussa sa tschenta la dumonda d’in nov ospital, pertge l’avegnir va plitost en direcziun d'in ospital ambulant. Quests ospitals dals onns otganta cun sura pliras etaschas na resguardian betg ils process ch’i duvrass per uschè in ospital, di Gian Arard Melcher, il cussegliader per ospitals.
Tuts han savì che quest ambulant vegnia ina giada. Ma daco midar strategia gia ussa sche las tariffas èn anc bassas, han tscherts pensà. Cun las novas tariffas possian ins alura midar.
Atgnamain vuless il provediment da sanadad svizzer ir en direcziun da dapli cas ambulants, pia quels che na stattan betg sur notg. Ma las tariffas per quests cas èn pli bassas che las tariffas staziunaras enfin ussa. Uschia ch’il svilup en questa direcziun è difficil. Auter saja quai en pajais sco la Finlanda u ils Pajais Bass. La finanziaziun da las prestaziuns da sanadad (EFAS) duai meglierar quai.
È il svilup stà previsibel?
Il sguard enavos mussa fitg bain sin tge chommas falombras che l’ospital steva gia al cumenzament da ses temp sco societad d’aczias. Igl ha duvrà pauc ch'il quint na va betg si. La pandemia da corona ha er gì ses effect, la guerra en l’Ucraina, la crisa d’energia e la chareschia han bittà il provediment da sanadad or da l'equiliber. Era las taxas stagnantas che procuran per il paun da mintgadi da l'ospital, han manà ad ina crisa ch’è sa sviluppada ad ina crisa politica. Grev pia da manevrar il bastiment sin quella mar agitada, tut quai ha l'ospital mai pudì anticipar. Senza l’agid finanzial dal public è l’ospital, u almain tscherts servetschs, periclità. I sa tschenta la dumonda: Era quai l’intent cura ch'ins ha fundà la societad d’aczias?
Per l'avegnir stuess l'ospital planisar bain ed avair ina strategia, di Gian Arard Melcher. Ma quella n'è pli probabel betg clera, sco per tut ils ospitals en il chantun. Il chantun Grischun laschia avert fitg bler, uschia ch'i n'è betg cler co ch'i vesa ora en l'avegnir.