Brinzauls - Daniel Albertin: «Memia baud per dar speranza»

• Atgnamain vuleva Daniel Albertin dar giu ses post sco president communal. Uss è el confurntà ina segunda giada cun in vitg evacuà e la dumonda co ch'i va vinavant – RTR ha discurrì cun el 10 dis suenter l'evacuaziun.
• Per cas che Brinzauls stoppia vegnir dischlocà preventivamain, saja la schanza buna che Confederaziun e chantun surpiglian 90% dals custs da dischlocaziun .
• Ils 20 da november ha la vischnanca preschentà a la populaziun novs lieus d'abitadi .
• Dapi dumengia a mezdi, ils 17 da november è il vitg bandunà .
• L' evacuaziun cuzza probablamain enfin la primavaira 2025 . Ussa vala la fasa «cotschna» ed igl è per entant scumandà d'entrar u traversar il vitg.
• Persunas che na sa tegnan betg londervi ston quintar cun in multa da fin 5'000 francs . Il vitg vegn surveglià a moda electronica.
• Per la nova evacuaziun aveva la regenza grischuna decis da pajar 500'000 francs sco agid immediat supplementar.

10 dis suenter l'evacuaziun – puspè è il president communal dumandà

Dad ina vart saja in levgiament ch’ins saja rivà da trair tras l’evacuaziun a ch’ins haja pudì far quai ina giada dapli ad uras. Da l’autra vart dettia schon in sentiment grev da guardar vi da tschella vart sin ina vischnanca vita, di il president communal Daniel Albertin. Er ina translocuziun è entant sin maisa . In favurit da blers fiss atgnamain Vazarouls Vest. Là è la planisaziun dentant pauc avanzada ed i na dat actualmain anc nagin terren da bajegiar. L’entir process fin che las emprimas chasas pudessan star a Vazarouls Vest, pudess anc cuzzar plirs onns.

Blera responsabladad che sa tschenta sin las spatlas dal president communal Daniel Albertin. Atgnamain ha el vulì dar giu ses post sin la fin a quest onn. Curt suenter ch’el aveva decidì da tuttina restar en uffizi enfin la fin dal 2026 è la situaziun puspe daventada pli dramatica. E cun quai è turnda blera lavur fitg intensiva ed anc dapli emoziuns. Fitg impurtant en da quels temps pretensius saja per el il tancar forza. Quai fa Daniel Albertin mintga bun’ura en stalla – sper esser mastral dal cumin Albula/Alvra fa el numnadamain er anc il pur.

Sustegn dal chantun cun daners, savida d'experts e protecziun civila

Il chantun sustegna il vitg Brinzauls en plirs lieus, declera il cusseglier guvernativ Peter Peyer. Surtut l'uffizi da militar e da protecziun civila haja prestà gronda lavur, di el.

Quests plans d'evacuaziun han els surpiglià da la davosa giada cura ch'il vitg è vegnì evacuà, numnadamain il matg 2023. Ina gronda dumonda è dentant anc la finanziaziun, che n'è anc betg clera. Fin ussa ha il chantun dà in mez milliun a la vischnanca da Brinzauls, ma quai è mo ina soluziun transitorica. I saja ina sfida di per di, perquai è il chantun er vinavant en stretg contact cun la vischnanca d'Alvra, per pudair sustegnair il vitg da Brinzauls vinavant.

Cuntrari a l’emprima evacuaziun da Brinzauls il zercladur 2023 vala questa giada durant l’entir temp la «fasa cotschna». Quai munta che nagin dastga entrar la vischnanca. Persunas che na sa tegnan betg londervi ston quintar cun in multa da fin 5'000 francs. Che quest scumond vegn tegnì en vegn controllà cun survigilaziun da video ch’è connectà cun in sistem d’alarm. En quest cas vegniss la polizia en funcziun, declera Pascal Porchet, il manader dal stab directiv chantunal.

Uschia na po era betg vegnir controllà durant quest temp sche stgaudaments, ch’ins ha laschà en funcziun per evitar donns, funcziunan endretg u sche lingias d’aua schelan e rumpan perquai ch’ellas na vegnan betg duvradas. Ins stettia en stretg contact cun abitantas, abitants, la vischnanca e las assicuranzas per che donns eventuals vegnan cuvrids, menziunescha Pascal Porchet vinavant. El giaja dentant or da quai ch’il respect envers il vitg e lur abitantas ed abitants saja grond avunda e che la vischnanca restia intacta enfin cura che la vita returna en las chasas da Brinzauls.

Davos tur tras il vitg cun Daniel Albertin

Il president communal da la vischnanca Alvra Daniel Albertin è stà commuventà suenter il davos tur tras il vitg, malgrà che tut è ì bain ed ils avdants e las avdantas han bandunà Brinzauls. I saja stà in sentiment spezial da passar tras ina vischnanca vida. Cumpareglià cun l'emprima evacuaziun haja el badà che la resistenza da la populaziun saja stada pli gronda questa giada.

La spunda è il mument incalculabla

Il geolog Stefan Schneider ha ditg che la spertadad dal material en moviment haja bain laschà suenter. La spertadad haja dentant tuttina anc in tempo da 20 centimeters per di, era suenter ils davos dis sitgs. Actualmain quintan ils geologs ch'il moviment en la spunda sur il vitg sa quieteschia. Quella varianta saja pussaivla durant ils proxims mais.

Dentant n'è tenor ils geologs betg d'excluder cumplettamain ch'il material vegn giuadora propi spert. Quai pudess per exempel capitar cun aura bletscha u sche nov material arrivass da surengiu. Sch'il tempo è fitg aut, pudess il material cuntanscher il vitg. Ed en questa situaziun na gidian ils sistems d'alarm betg per admonir avunda spert la glieud.

Refusà da far excepziuns

Plirs preschents e preschentas a l'infurmaziun dal mardi a Casti avevan mess en dumonda las mesiras da las autoritads e l'evacuaziun. Els na bandunian betg ina terza giada il vitg, aveva in dals preschents ditg. El e plirs auters vulessan er uss atgnamain star, il privel na saja betg uschè grond sco descrit. Els sajan dentant sfurzads dad ir.

I saja simplamain memia privlus da restar en il vitg, aveva il geolog Stefan Schneider respundì. Cunquai che l'aura midia probablamain na saja betg da targlinar cun evacuar il vitg. Ed il president communal aveva agiuntà che las autoritads hajan adina mess en il center il bainstar dals pertutgads, cura ch'i haja gì num prender decisiuns.

Siglientar nagin scenari realistic

Andreas Huwiler ch'è responsabel per privels da la natira tar il chantun ha declerà che siglientar na saja nagina schliaziun. Per far quai duvrassi 10'000 perfuradas da 10 fin 20 meters profunditad che stuessan vegnir emplenidas cun 360'000 kilos material explosiv.

Sche questas grondas difficultads tecnicas vegnissan perfin surmuntadas, lura vegniss la bova a destruir il vitg da Brinzauls. E betg exclus fissi tenor Huwiler ch'il material arrivass fin giu tar il flum Alvra e fin Casti. Tuttina lascha il chantun examinar ina firma externa sch'i dess insumma pussaivladads da siglientar.

Annunzià l'evacuaziun preventiva

La decisiun d'evacuar Brinzauls avevan il servetsch d'admoniziun da la vischnanca d'Alvra, tar la quala Brinzauls tutga, la gruppa dal fatg geologia e privels da la natira ed ulteriurs geologs prendì communablamain. I sa tractia d'ina evacuaziun preventiva, aveva la vischnanca communitgà mardi da mezdi. Els veglian uschia dar avunda temp a las persunas pertutgadas. Fin dumengia da mezdi stoppian però tut las persunas e tut ils animals avair bandunà il vitg.

Er il muvel sto bandunar

Betg be la populaziun ha stuì laschar enavos lur chasas ed abitaziuns, er il muvel ha stuì midar stalla. Il muvel da duas purarias ha stuì vegnir transportà or dal vitg. Quests animals – e latiers anc bler fain – èn vegnids transportads il venderdi da Brinzauls a Landquart e lura vinavant.

Abitaziuns per persunas evacuadas

Persunas che na chattan betg sezzas in'alternativa per abitar, survegnan sustegn da la vischnanca. Ella vul gidar da chattar abitaziuns ed appellescha il medem temp a la populaziun da la regiun da metter a disposiziun abitaziuns vidas. Tgi che saja pront da sustegnair las abitantas ed ils abitants da Brinzauls possia s'annunziar tar la vischnanca, hai num en il scriver. Sco la vischnanca ha ditg il mardi saira, è la voluntad da gidar cun dar suttetg gia fitg gronda.

Casti, Alvagni e Vazerouls Vest sco pussaivels lieus da dischlocaziun

Sche la situaziun resta a lunga vista privlusa, vegn la dumonda da transferir ils abitants e las abitantas da Brinzauls en in auter lieu pli acutala. Ils 20 da november ha la vischnanca preschentà che Casti, Alvgni e Vazerouls Vest vegnan en dumonda per dischlocar la populaziun da Brinzauls. En quels lieus po vegnir mess a disposiziun terren per fabritgar chasas. Er puncto finanziaziun d'ina pussaivla dischlocaziun ha il chantun pudì communitgar che las schanzas èn bunas ch'il chantun e la Confederaziun surpiglian enfin 90% dals custs.

Privel d'ina bova gronda

Brinzauls sto quintar cun in’ulteriura bova. Sco quai che las autoritads han infurmà, pudess quella ir a val cun passa 80 km/h. Questa giada tutgass ella pli probabel er il vitg. «As preparai immediat», aveva il manader da l’Uffizi chantunal da la protecziun civila, Pascal Porchet ditg gia la fin da l'emna passada. Dapi la segunda mesadad da settember sa mova la spunda sur Brinzauls per 20 fin 35 centimeters per di. En tut sa tracti da 1,2 milliuns meters cubics crappa. Tenor experts ed expertas èsi bain pussaivel e probabel che la situaziun sa calma puspè. Garantir na pon era els però nagut.

Sustegn finanzial dal chantun

Per la nova evacuaziun aveva la regenza grischuna decis da pajar 500'000 francs sco agid immediat supplementar. Quels daners duain tranter auter gidar a pajar ils custs da midada e da locaziun betg cuvrids, aveva la regenza scrit. Co ch'ils daners vegnan repartids decida la vischnanca en coordinaziun cun la Cumissiun da donaziuns. Sper il sustegn finanzial sustegna il chantun era pli fitg il stab directiv communal e las autoritads communalas. Quai entras il stab directiv chantunal. La vischnanca aveva dumandà quest sustegn.

Chasas èn gia donnegiadas fermamain

Ils da Brinzauls occupavan gia avant l'evacuaziun dumondas existenzialas. Las cundiziuns d'abitar sajan catastrofalas. Il vitg ruschnia 2,4 meters ad onn. Perquai sajan las chasas per part fermamain donnegiadas. I dettia ischs ch'ins na possia betg pli serrar e la chanalisaziun na funcziunia per part betg pli. Tuttina vegnian mo donns totals remunerads cumplainamain.

Brinzauls era gia vegnì evacuà l'onn passà

La davosa giada è Brinzauls vegnì evacuà il matg 2023. Mez zercladur 2023 e mez mars 2024 èn mintgamai intgins milliuns meters cubics crappa vegnids a val – senza tutgar il vitg. Il matg passà ha la ferma plievgia manà a crudadas da crappa. La populaziun n'era lura però medemamain betg en privel.

La bova tutga tar Brinzauls dapi ch’i dat il vitg

In’emprima valitaziun geologica da Brinzauls è vegnida fatga gia l’onn 1879. Dapi lura èsi cler ch’il grip sa muventa adina – in grond privel na saja dentant betg, Al cumenzament dal 20avel tschientaner han ins lura gia realisà emprimas mesiras per stabilisar: in canal grond dal Runtgeller fin al pe dal Piz Linard sur il vitg periclità per manar davent las auas. Il 1976 è il vitg e las aclas vegnì segiradà tras ina drenascha generala. Entant che la glieud d’ordaifer ha persequità critic la situaziun n’ha la populaziun da Brinzauls fatg nagins quitads.