Il schaner 2020 pareva il coronavirus anc lunsch davent da la Svizra. Ma a partir dal favrer èsi ì spert ed il virus ha surpiglià il domini da noss mintgadi. Ils 27 da favrer ha il virus er cuntanschì il Grischun. I dat persunas infectadas en l'Engiadina. Il medem di vegn er il Maraton da skis engiadinais annullà. Cun l’annullaziun da l'occurrenza gronda han blers realisà: uss vegni serius.
Peter Peyer era gist in pau dapli ch'in onn en uffizi, cura che la pandemia è arrivada en Grischun. Il temp da schanetg per il minister da sanadad era pia curt. En quels temps burascus haja la regenza emprais da discurrer cun ina vusch, sa regorda Peyer en discurs cun RTR.
Jau na sa betg sch’i era ina decisiun conscienta u sch’igl è simplamain capità. Ma cura che nus avain chapì che tut ils departaments ston trair vi da la medema corda, avain nus cumenzà da lavurar bain ensemen.
A partir dals 16 da mars era la Svizra en in «lockdown». Scolas, ustarias e bleras stizuns èn restadas serradas. Durant ils proxims mais ed onns suandavan pliras undas, variantas dal virus e cun quai er adina puspè novas mesiras da segirtad, distanza, mascras e vaccinaziun. Igl era in temp dinamic, malsegir.
En tut il cumbat encunter il coronavirus han er ils chantuns tschertgà soluziuns. Il Grischun ha cumenzà a testar mordio, quai sco emprim chantun insumma. In onn pli tard era pronta la vaccinaziun. Tuttina eran ils ospitals occupads ferm cun pazientas e pazients da corona.
Lur tgira era ina sfida enorma per il persunal. E quai saja da sentir enfin il di dad oz, di il minister da sanadad.
La cronologia da la pandemia
Responsabladads surpendentas e bittà en l'aua fraida
In che ha stuì prender massa decisiuns durant quest temp è Martin Bühler. El era schef da stab directiv dal chantun Grischun e ha regularmain stuì discurrer avant las medias ed era promover il dialog tranter il chantun e las vischnancas. Quai che saja pervia da la trilinguitad e la situaziun geografica da Grischun betg adina stà uschè simpel.
Las valladas talianas han gì dapli cas positivs che las valladas en il nord ed ellas eran influenzadas pli fitg da las novitads da l’Italia. Entant ch’intgins han gì il sentiment che nus na fetschian nagut per dar dumogn al virus, han auters gì l’impressiun che nus procurian be per panica.
Il Grischun saja stà pront relativamain spert. Quai haja el era stuì perquai ch’ins haja savì ch'il chantun vegnia svelt ad avair persunas testadas positiv sin il coronavirus – il Tessin aveva ils emprims cas en Svizra.
Marina Jamnicki era be trais emnas en uffizi sco media chantunala dal Grischun e da la Glaruna ch’il coronavirus è arrivà en il chantun. Ella sappia dad intgins auter medis e medias chantunalas che hajan disditg la plazza da quest temp, per ella na saja quai dentant mai stà in'opziun.
Jau hai savì ch'igl è mes job e ch’i stat scrit en la descripziun da la plazza ch’jau haja da surmuntar pandemias.
Natiralmain n’haja ella betg pensà che quest eveniment dal tschientaner capitia cura ch'ella saja en uffizi – ma igl è simplamain stà ses job.
Ina chaussa faschess ella cun la savida dad uss auter tar in proxima pandemia: i saja d'avair dapli fidanza en las mascrinas e betg laschar influenzar dal BAG che aveva communitgà a l’entschatta che quellas na gidian nagut.
Testar, testar, testar – uschè bler sco pussibel
Il favrer 2021 ha il chantun cumenzà cun sia strategia da testar. L'idea era da testar uschè bler sco pussibel, per che persunas infectadas pon restar a chasa. La bilantscha mussia ch'il program da test haja effectivamain gidà da sbassar las infecziuns.
La pli gronda sfida durant l'entschatta da la pandemia era ch'i na deva nagin material da protecziun – per exempel mascras. Oz stoppian tut las instituziuns da la branscha da sanadad avair pront material da protecziun per almain 40 dis. Uschia veglian ins er esser preparà per ina proxima pandemia. En general haja sa mussà che reglas d'igiena, reducir contacts persunals e mascras èn central per surmuntar ina pandemia d'ina malsogna sco Covid-19. Mintga pandemia saja dentant puspè autra, agiunta la media chantunala Marina Jamnicki.
E la sfida ch'i vala anc oz da dumagnar e superar è l'uschenumnà «long-covid». Las restanzas da sintoms pli gronds e pli pitschens che n'èn suenter in'infecziun da lezzas uras betg pli sparids.
Avant curt ha il Cussegl grond decidì ch'i duess dar dapli sustegn en Grischun per persunas cun long-covid.