- Tut lascha spetgar che l'evacuaziun sto valair per plirs mais, fin la primavaira 2025. Numerusas pussaivladads d'abitar èn gia vegnidas offridas a la vischnanca, en favur da la populaziun da Brinzauls.
- Bain ha la spertadad da la spunda che ruschna laschà suenter in pau ils davos dis. Tuttina resta la situaziun er a pli lunga vista memia privlusa per laschar la glieud ed ils animals a Brinzauls.
- Il mardi ha la regenza grischuna survegnì las pli novas infurmaziuns, e sinaquai decidì spert agid. Vitiers vul la regenza s'inscuntrar bainprest cun la populaziun da Brinzauls.
- L'atmosfera durant la saira d'infurmaziun è stada tendida. Ord il public hai er dà vuschs criticas – la situaziun evochescha malsegirtads davart il futur e frust en connex cun ils plans d'ina ulteriura evacuaziun.
Las abitantas ed ils abitants da Brinzauls ston bandunar lur chasas fin il pli tard dumengia proxima las 13:00. I vala la fasa da privel «orange». La suprastanza communala d'Alvra ha decis l'evacuaziun sin recumandaziun dal stab directiv communal. Per raschuns da segirezza vala actualmain in scumond da passar. Access a Brinzauls han sulettamain abitantas ed abitants ch'èn vi dad evacuar lur bajetgs.
E davent da la dumengia vala lura la fasa da privel cotschna cun in scumond cumplet d'entrar en il vitg, ed en il territori vischinant ch'è lura medemamain serrà. Sco ils responsabels dal chantun han ditg il mardi saira, n'èsi silsuenter betg previs d'avrir la zona serrada mo per paucas uras. I saja memia privlus. Pli tard saja quai lura puspè da reponderar.
La spunda è il mument incalculabla
Il geolog Stefan Schneider ha ditg, che la spertadad dal material en moviment haja bain laschà suenter. La spertadad haja dentant tuttina anc in tempo da 20 centimeters per di, era suenter ils davos dis sitgs. Actualmain quintan ils geologs ch'il moviment en la spunda sur il vitg sa quietescha. Quella varianta saja pussaivla vis sur ils proxims mais.
Dentant è tenor ils geologs betg d'excluder dal tut, ch'il material vegn giuadora propi spert. Quai pudess per exempel capitar cun aura bletscha, u sche nov material arrivass da surengiu. Sch'il tempo è fitg aut, pudess il material cuntanscher il vitg. Ed en questa situaziun na gidian ils sistems d'alarm betg per admonir avunda spert la glieud.
Refusà da far excepziuns
Plirs preschents a l'infurmaziun dal mardi a Casti han mess en dumonda las mesiras da las autoritads e l'evacuaziun. Els na bandunian betg ina terza giada il vitg, ha in dals preschents ditg. El e plirs auters vulessan er uss atgnamain star, il privel na saja betg uschè grond sco descret. Els sajan dentant sfurzads dad ir.
I saja simplamain memia privlus da restar en il vitg, ha il geolog Stefan Schneider respundì. Davent da l'emna proxima midia l'aura probablamain, e perquai na saja betg da targlinar cun evacuar il vitg. Ed il president communal ha agiuntà che las autoritads hajan adina mess en il center il bainstar dals pertutgads, cura ch'i haja gì num prender decisiuns.
Siglientar nagin scenari realistic
Andreas Huwiler ch'è respunsabel per privels da la natira tar il chantun ha declerà, che siglientar na saja nagina schliaziun. Per far quai duvrassi dieschmilli perfuradas da 10 fin 20 meters profunditad, e quellas stuessan vegnir emplenidas cun 360'000 kilos material explosiv.
E sche questas grondas difficultads tecnicas vegnissan perfin surmuntadas, lura vegniss la bova a destruir il vitg da Brinzauls. E betg exclus fissi tenor Huwiler ch'il material arrivass fin giu tar il flum Alvra e fin Casti. Tuttina lascha il chantun examinar ina firma externa sch'i dess insumma pussaivladads da siglientar.
Annunzià l'evacuaziun preventiva
La decisiun d'evacuar Brinzauls han prendì communablamain il servetsch d'admoniziun da la vischnanca d'Alvra, tar la quala Brinzauls tutga, la gruppa dal fatg geologia e privels da la natira ed ulterius geologs. I sa tractia d'ina evacuaziun preventiva, ha communitgà la vischnanca il mardi da mezdi. Els veglian uschia dar avunda temp a las persunas pertutgadas. Fin dumengia da mezdi stoppian però tut las persunas e tut ils animals avair bandunà il vitg.
Abitaziuns per persunas evacuadas
Persunas che na chattan betg sezzas in'alternativa per abitar, survegnan sustegn da la vischnanca. Ella vul gidar da chattar abitaziuns ed appellescha da medem temp a la populaziun da la regiun da metter a disposiziun abitaziuns vidas. Tgi che saja pront da sustegnair las abitantas ed ils abitants da Brinzauls possia s'annunziar tar la vischnanca, hai num en il scriver. Sco la vischnanca ha ditg il mardi saira, è la voluntad da gidar cun dar suttetg gia fitg gronda.
Bainprest infurmaziuns davart in pussaivel nov lieu
Sche la situaziun resta a lunga vista privlusa, vegn la dumonda da transferir ils abitants e las abitantas da Brinzauls en in auter lieu pli acuta. Gia ils 20 da november vul la vischnanca preschentar als pertutgads in lieu adattà, ha il president communal d'Alvra Daniel Albertin ditg a l'agentura da novitads Keystone-SDA. Quest lieu sa chattia era sin territori da la vischnanca. Tar quest inscunter duain era dumondas finanzialas en connex cun la translocaziun dal vitg esser in tema, ha Albertin ditg.
Privel d'ina bova gronda
Brinzauls sto quintar cun in’ulteriura bova. Sco quai che las autoritads han infurmà, pudess quella ir a val cun passa 80 km/h. Questa giada tutgass ella pli probabel er il vitg. «As preparai immediat», ha ditg il manader da l’Uffizi chantunal da la protecziun civila, Pascal Porchet gia la fin d'emna passada. Dapi la segunda mesadad da settember sa mova la spunda sur Brinzauls per 20 fin 35 centimeters per di. En tut sa tracti da 1,2 milliuns meters cubics crappa. Tenor experts èsi bain pussaivel e probabel che la situaziun sa calma puspè. Garantir na pon era els però nagut.
Sustegn finanzial dal chantun
En vista a la nova evacuaziun ha la regenza grischuna decis da pajar 500'000 francs sco agid immediat supplementar. Quels daners duain tranter auter gidar a pajar ils custs da midada e da locaziun betg cuvrids, scriva la regenza. Co ch'ils daners vegnan repartids, decida la vischnanca en coordinaziun cun la Cumissiun da donaziuns. Sper il sustegn finanzial sustegna il chantun era pli fitg il stab directiv communal e las autoritads communalas. Quai entras il stab directiv chantunal. La vischnanca aveva dumandà quest sustegn.
Chasas èn gia donnegiadas fermamain
Ils da Brinzauls han entant dumondas existenzialas. Las cundiziuns d'abitar sajan catastrofalas. Il vitg ruschnia 2,4 meters ad onn. Perquai sajan las chasas per part fermamain donnegiadas. I dettia ischs ch'ins na possia betg pli serrar e la chanalisaziun na funcziunia per part betg pli. Tuttina vegnian mo donns totals remunerads cumplainamain.
La davosa giada è Brinzauls vegnì evacuà il matg 2023. Mez zercladur 2023 e mez mars 2024 èn mintgamai intgins milliuns meters cubics crappa vegnids a val – senza tutgar il vitg. Il matg passà ha la ferma plievgia manà a crudadas da crappa. La populaziun n'era lura però medemamain betg en privel.
Auter che tar la «Insla» la stad 2023 na saja questa giada betg da quintar cun in temp da preavertiment pli lung. Per motivs da segirezza valia perquai uss la fasa da privel «orange», accentueschan ils responsabels.
