En media èn las temperaturas stadas il fanadur 1 fin 3 grads sur la media dals onns 1991 fin 2020. A Lugano èsi stà cun ina media mensila da passa 25 grads, circa tuttina chaud sco en la media a Cagliari sin la Sicilia. Dentant en blers lieus saja stà cleramain pli chaud il fanadur 2006 u il fanadur 2015. E sco SRF Meteo ha agiuntà, saja en general il fanadur 2015 stà il pli chaud en Svizra.
In’excepziun quai che pertutga records han ins mesirà a las staziuns en il Puschlav ed en il Mendrisiotto. A Stabio datiers da Chiasso han ins gì il fanadur cun 36,5 grads la pli auta temperatura registrada insacura.
Ina sfradentada n'è betg en vista – tenor las prognosas actualas vegnia era l'emna proxima a dar en blers lieus svizzers temperaturas da radund 30 grads. Era in sguard en l’istorgia da l’aura durant stads da chalira na lascha betg spetgar ch’i sa sfradenta pli da rudent.
Nulla grads sin passa 5'000 meters
La notg sin il glindesdi han ils meteorologs svizzers mesirà nulla grads sin 5'184 meters sur mar. Quai è stà ina consequenza da l'unda da chalira, ed uschè aut sco anc mai.
Sco Meteosvizra e Meteonews communicheschan, saja il record dals 20 da fanadur 1995 stà sin 5'117 meters sur mar. Ils meteorologs mesiran duas giadas per di las temperaturas en l’atmosfera cun balluns ch’èn a Payerne. Il vegl record ed il nov da glindesdi èn stads las sulettas giadas ch'il cunfin da nulla grads, nua che las temperaturas crodan en il minus, è stà sur 5'000 meters. La media per il fanadur è sin 4'325 meters sur mar.
Ovra atomara Beznau na sto betg tschentar giu
Atgnamain stuess la ovra atomara Beznau tschentar giu ses reacturs per betg stgaudar memia fitg il flum Aara. Cuntrari ad autras ovras atomaras n'ha Beznau numnadamain nagina tur da sfradentar. Enstagl dovra Beznau l’aua da l’Aara. Per betg periclitar organissems che vivan en il flum na dastga l'aua però betg surpassar la limita da 25° C. Sco quai che l'Uffizi federal per energia ha confermà a la «Aargauer Zeitung», è quai bain ademplì – però na sto l'ovra tuttina betg tschentar giu. Quai per betg strapatschar il provediment cun electricitad anc pli fitg en vista ad eventualas stretgas durant l'enviern. Per schanegiar la fauna da l'Aara produceschia l'ovra Beznau però situativ mo cun mesa capacitad, communitgescha la gestiunaria.
Il Tessin spetga smog
Las autoritads tessinaisas han communitgà la gievgia in avertiment preliminar, perquai ch'il smog ha surpassà il nivel d'alarm a Chiasso ed a Mendrisio.
Sco ch'il smog surpassa lura il nivel d'alarm durant trais uras, tar dus puncts da mesirar – vegnan activadas mesiras immediatas. Uschia valess ina limita da spertadad da 80 kilometers l'ura sin l'autostrada pertutgada. Vitiers na dastgassan camiuns betg pli surpassar sin autostradas.
Ultra da quai cusseglian las autoritads tessinaisas da desister d’ir cun auto. Enstagl duai la populaziun ir a pe, cun il velo u cun il traffic – u almain parter ils vehichels cun autras persunas. E la glieud duai er evitar products che cuntegnan dissolvents sco sprays.
Cunzunt il mardi passà hai stgaudà
L'unda da chalira ha gì mardi (19-7-2022) ses punct culminant. Il pli chaud èsi stà a Genevra cun 38,1 grads ha in pledader da Meteo Schweiz ditg sin dumonda da l'agentura da novitads Keystone-SDA. A Sion han ins mesirà 36,8 grads ed a Basilea 36,5 grads. A Cuira èsi gia stà enturn las 11:00 da mezdi pli chaud che 30 grads. En general han ils meteorologs registrà en la Bassa enturn 35 grads ed e la Svizra Orientala èsi stà in zic pli frestg cun temperaturas da radund 33 grads.
En il decurs da la mesemna hai lura dà urizis en diversas parts da la Svizra. Cunzunt en la Part Sura Bernaisa hai era dà annunzias da granella. Ad Interlaken ha Meteonews mesirà aifer 10 minutas 18,1 liters plievgia per meter quadrat, bunamain uschè bler sco tar il record da 19,2 liters per quest lieu. Ed ils urizis han purtà temperaturas in zic main autas. Fin a 30 grads pon las temperaturas dentant tuttina ir en il decurs da la gievgia.
La Confederaziun recumonda da sa proteger da la chalira, da tegnair frestg corp ed abitaziun e d'evitar sforzs corporals. Auters tips cunter la chalira:
- baiver bler aua,
- na betg ir da mezdi en il sulegl
- sa proteger dal sulegl per exempel cun crema da sulegl, chapitscha ubain egliers da sulegl
Per firmas ch'han persunas che ston lavurar giuador recumonda la Suva, da spustar lavurs grevas sin la damaun baud, da metter a disposiziun avunda aua e crema da sulegl per ils collavuraturs e da procurar per sumbriva per ch'els possian far pausas. En vastas parts da la Svizra vala ultra da quai in privel d'incendis da guaud augmentà.
Chaliras spezialmain en il sid da la Svizra
En il Valais ed il Tessin èsi gia in temp fitg chaud. En il sid dal Tessin han ins mesirà 13 dis da chalira – vul dir dis cun passa 30 grads – en seria. A Stabio, era en il Tessin hai quest onn gia dà 25 dis cun passa 30 grads. Per cumparegliar: en media dals davos 30 onns hai dà 18 dis da chalira – durant l'entira stad.
Differentas reacziuns dals chantuns sin las chaliras
Ils chantuns e las citads reageschan a moda differenta sin l’unda da chalira actuala. Intgins chantuns na prendan naginas mesiras spezialas. Appenzell Dadora, per exempel di, ch’il chantun na saja betg spezialmain pertutgà. Quai perquai ch’el saja situà in zic pli aut. Tar citads grondas sco Basilea e Turitg vesa quai ora auter. Ellas han plans d’acziun per la chalira. Las persunas pli veglias vegnan infurmadas a temp e survegnan in flyer cun tips co sa cumportar. Plinavant datti en omaduas citads ina hotline en cas da chaliras.
Mancanza d'aua da baiver a Glaruna sid
En plirs vitgs en il chantun Glaruna è l'aua da baiver stgarta. La vischnanca Glaruna sid ha appellà da spargnar. La mancanza ha plirs motivs: ina giada blocheschan lavurs da construcziun pliras funtaunas e lura vegn era anc la setgira vitiers. Ils lieus pertutgads vegnan provedids actualmain cun aua dals lieus vischins, communitgeschan las autoritads.
Ozon è plitost bass malgrà chalira
Malgrà la chalira èn las valurs d’ozon relativamain bassas en Svizra. Quai era sche las valurs limita èn vegnidas surpassadas ils ultims dus dis. Cumpareglià cun auters pajais e onns saja l’ozon tuttina pli bass, di Richard Ballaman da l’Uffizi federal da l’ambient. Ins haja fatg bler per reducir l’impestaziun da l’aria. Era sche la chalira cuntinueschia na quinta Ballaman betg cun in augment dramatic da l’ozon.
Grondas parts da l'Europa suan
Anc pli chaud ch'en Svizra vegni per exempel en Gronda Britannia. Là spetgan meteorologs per part temperaturas da record. En il sid da l'Europa ha la sitgira e chalira gia chaschunà plirs incendis.
