Il Cussegl naziunal vegn elegì cun il sistem da proporz. En quel na vai betg en emprima lingia per las vuschs d'in singul candidat u candidata. I va per las glistas e las colliaziuns da glistas.
Cura che tut las vuschs èn dumbradas, vegnan repartids ils 5 sezs dal Cussegl naziunal dal Grischun. Glistas ch'èn colliadas sur colliaziuns da glistas e sutcolliaziuns, vegnan tractadas sco ina gronda glista. Tenor lur proporziun da vuschs vegnan ils sezs repartids sin la persuna en la glista cun las pli bleras vuschs.
La situaziun da partenza
Trais colliaziuns da glistas èn vegnidas inoltradas per las elecziuns 2023 .
- Allianza dal Center e la Partida liberaldemocratica
- Partida populara Svizra e l'Uniun democratica federala
- Verds, Partida socialdemocratica, Partida verd-liberala e las Grischunas e Grischuns independents libers
La Partida populara evangelica è la suletta partida che n'ha betg fatg ina colliaziun cun autras glistas. Tut las partidas han plinavant furmà sutcolliaziuns cun lur atgnas glistas.
Colliaziuns? Sutcolliaziuns?
Las colliaziuns da glistas han ina gronda impurtanza cura ch'i va da repartir ils sezs en il parlament. Glistas colliadas valan quasi sco ina gronda glista – e pon uschia er ramassar dapli vuschs. Cun dar la vusch ad ina persuna dad ina partida, pudessia dentant esser ch'ins sustegna er ina partida, ch'ins na vul gnanca sustegnair. En in segund e terz pass guardan ins lura, tge persunas da quellas glistas han las pli bleras vuschs. Quellas vegnan lura elegidas. A moda fitg simpla: Qua vegnan colliaziuns da glistas anc ina giada decleradas.
Pass per pass
Sco emprim prender la glista preferida or dal cudeschet da glistas. Vus pudais ubain metter quella senza midadas en la cuverta per votar, ubain che vus faschais anc in pèr midadas.
Questas reglas èn da resguardar cun emplenir or la glista:
Spezial vi dal Grischun è ch'ins po dar tschintg vuschs perquai ch'il Grischun ha da bun tschintg sezs il Cussegl naziunal.
Aifer la glista pon ins:
- Cumular: Vus pudais scriver si maximal duas giadas il medem num. Quella persuna e sia glista survegn lura er duas vuschs.
- Stritgar: Sch’ins na vul betg eleger ina persuna, astg’ins stritgar ella. Adatg: Sch’ins na remplazza betg quel num, survegn la glista da la persuna stritgada tuttina quella vusch. Mo il candidat na survegn nagina.
- Panaschar: Ins prenda ina glista, stritga singuls nums e scriva si nums d’autras glistas. En quel cas survegn tant il candidat sco er sia partida mintgamai ina vusch.
Ins sa dentant er crear ina cumplettamain nova glista nova. En quel cas prendan ins la glista vida a la fin dal cudeschet da votar. Qua pon ins scriver si ils nums e numers dals candidats e las candidatas giavischadas. Sch’ins na scriva betg si tschintg candidats, van las vuschs vidas quasi a perder. Quai san ins midar cun scriver si in num d’ina partida sisum la glista. Lura survegn quella partida las vuschs vidas.
La vusch va a la pli ferma glista da la colliaziun
Cun votar ston ins esser conscient: Cun dar la vusch ad in candidat pudessia esser, ch'ins sustegna er ina partida, ch'ins na vul gnanca sustegnair. Tut las glistas en il cudeschet da votaziun èn er en ina colliaziun da glista.
Elecziuns dal Cussegl dals chantuns
Qua èsi atgnamain fitg simpel. Ins prenda il cedel electoral e scriva si maximalmain dus nums dals candidats e candidatas ch'ins vul dar la vusch. Sch'ins vul mo dar la vusch ad ina persuna, pon ins stritgar tras il segund spazi. Ins sa mo dar ina vusch a mintga candidat. Sch'ins scriva si dus giadas il medem num survegn el mo ina vusch.
Per decider per in candidat u ina candidata datti il tool « smartvote ». Quel tegna pront in questiunari da dumondas politicas. Suenter avair respundì quellas, preschenta il tool a Vus ina schelta da candidatas e candidats che correspundan a voss interess.
Sin la pagina d'elecziun dad RTR chattais Vus tut la rapportaziun – pia tut ils videos, audios, debattas, artitgels e survistas.