Gnanc la mesadad da las persunas cun il dretg d'eleger vegn probablamain a sa participar quest atun a las elecziuns naziunalas. Tar ils giuvens è la participaziun anc bler pli bassa. Vitiers vegnan bleras e blers che gnanc dastgan ir ad eleger, malgrà ch'ellas u els avessan forsa schizunt gust.
La participaziun sa reducescha
La participaziun ad elecziuns naziunalas è sa reducida cuntinuadamain ils davos decennis. Importava quella il 1919 anc var 80,4% è ella sa reducida fin il 2019 sin 45,1%, il terz pli bass resultat dapi l'introducziun dal proporz. Bain è la participaziun sa stabilisada dapi la pli bassa quota il 1995 - dapi 40 onns n'ha però nagina elecziun naziunala pli carmalà dapli che la mesadad da las persunas cun dretg d'eleger a l'urna.
Motivs per questa digren datti plirs; per l'ina è la politica vegnida pli cumplitgada, las tematicas pli cumplexas. Er tar elecziuns naziunalas datti adina dapli candidatas e candidats, dapli glistas, dapli schelta. Quest onn schizunt in nov record, tant en Svizra sco er en il chantun Grischun. D'ina vart èn las stentas per s'infurmar en detagl vegnidas pli grondas. Da l'autra vart aveva l'ir ad eleger pli baud anc in aspect d'integraziun sociala, quai n'è ozendi betg pli il cas. E tuttina, gist sch'ins less far la cumparegliaziun cun auters pajais europeics, è la Svizra savens sin in dals ultims plazs quai che reguarda la participaziun ad elecziuns. Quai stoppian ins però relativar, manegia il politolog, Clau Dermont.
Sur trais u quatter onns van tuttina 80% almain ina giada a votar u eleger.
Sch'ins guardia sur trais u quatter onns, giajan tuttina var 80% da la populaziun almain ina giada a votar u eleger. En pli dettia en Svizra mintga trais mais puspè votaziuns u elecziuns; daco stoppia gist ina u l'autra esser pli relevanta. Votantas e votants, electuras ed electurs sajan fitg selectivs, cura ch'i giaja per lur participaziun.
Differenzas tranter electuras ed electurs
Umens pli savens che dunnas, vegls pli savens che giuvens. Tranter las singulas gruppas da persunas datti grondas differenzas, sch'i va per la participaziun. Il pli savens van persunas sur 65 onns ad eleger, il bler èn quai umens. Tar bleras elecziuns naziunalas è la participaziun da las persunas sur 65 onns stada bunamain dubel uschè auta sco quella da persunas sut 30. Tar las ultimas elecziuns il 2019 è anc in terz da las persunas sut 30 idas ad eleger. La Svizra n'è nagina excepziun, i sa tracta dad in fenomen ch'è d'observar sin l'entir mund.
Impurtant era per mai cun 18 plitost ch'jau possia far l'examen dad ir cun auto.
Ils motivs èn divers; gist en giuvens onns han probablamain autras chaussas la prioritad. «Tge giuvna u tge giuven da 18 onns vul sa fatschentar cun la crisa da bancas?», uschia resumescha il politolog Clau Dermont la situaziun. Era sche bleras da las persunas giuvnas han forsa interess politics, n'èn quels interess anc betg consolidads. Per la maioritad datti autras prioritads, bandunar il dachasa, la scolaziun, il studi, relaziuns, l'emprim auto.
Dentant era quai che reguarda las schlattainas datti differenzas: ils carstgauns avevan gia fatg l'emprim pass sin la glina, cura che las dunnas han finalmain survegnì il 1971 il dretg da vuschar. Ina da las emprimas consequenzas da quest pass è che la participaziun è sa reducida da 66% il 1967 sin 57% il 1971. Da quellas dunnas ch'han per l'emprima giada dastgà ir a vuschar han sulettamain 46% fatg il pass a l'urna. Il motiv: l'educaziun. Bleras da quellas dunnas n'èn mai stadas confruntadas cun politica, en consequenza n'è era nagin interess sa sviluppà.
Entant è la differenza bain vegnida pli pitschna, ella exista però anc adina. Fertant che la mesadad dals umens è sa participada a las ultimas elecziuns il 2019, èn sulettamain 41% da las dunnas idas ad eleger. Quai ha cunzunt da far cun las generaziuns pli veglias. Tar las persunas giuvnas, sut 30, n'exista quella differenza betg pli. Anzi, dunnas giuvnas van schizunt in zic pli savens ad eleger.
Dovri in augment da la participaziun?
La bassa participaziun ad elecziuns naziunalas è adina puspè tema. Quant legitima è ina democrazia, sche gnanc la mesadad da las persunas cun dretg d'eleger sa participescha e sche bleras persunas èn insumma sclausas da participar. Mo co far, per che dapli persunas giajan ad eleger? Ina pussaivladad enconuscha il chantun Schaffusa, nua ch'ins sto pajar CHF 6 sch'ins na sa participescha betg ad elecziuns. Cler, in sforz, però in sforz modest. Tenor Andreas Glaser, directur dal Center per democrazia ad Aarau e professer per giurisprudenza a l'Universitad da Turitg sa tracti però dad in spada a dus taglioms.
La dumonda è schon, less ins insumma augmentar la participaziun?
Per l'ina pon ins metter en dumonda quant cumpatibel ch'in tal sforz è cun ina democrazia liberala. Vitiers vegn: era la decisiun da betg ir a vuschar, da betg far part dal mund politic, è cumplainamain legitima. Per l'autra less ins gea che persunas èn infurmadas prendan ina decisiun, sch'ins sforza era persunas dischinteressadas a l'urna è la schanza gronda ch'i vegn simplamain decidì a la sperta.
I dovra ina motivaziun minimala da leger la gasetta, da tadlar radio, u ditg simpel, da s'infurmar. Per quest motiv fai era dapli senn da promover quella motivaziun, a moda voluntara. E qua datti differentas iniziativas per augmentar l'interess. Per exempel la plattafurma «easyvote» ch'emprova da simplifitgar l'access ad infurmaziuns politicas u l'uniun «discuss it» che porta pli datiers la politica a scolaras e scolars.
La participaziun e la dumonda da legitimaziun
Tge influenza ha ussa quella digren d'electuras ed electurs per la legitimaziun dad ina democrazia? Dumondas ch'èn era vegnidas tschentadas ad Andreas Glaser:
Andreas Glaser: A prima vista n'ha quai betg in'influenza directa, nossas constituziuns na prevesan betg ch'i stoppia dar ina participaziun minimala tar elecziuns u tar votaziuns, dentant sch'ins discurra dad ina participaziun da 30%, per exempel tar votaziuns u elecziuns chantunalas u uss era tar naziunalas per part 40, ston ins schon sa dumandar, nua è il cunfin, u nua less ins entschaiver a dubitar quella legitimaziun. En noss discurs en Svizra aud'ins quai fitg darar, forsa sin nivel communal, cun fitg pauca glieud tar ina radunanza communala, però sin livel chantunal e federal n'han ins anc betg quella discussiun. Jau less dir, quai daventa in problem, cura ch'ina gruppa pli gronda en la politica entschaiva a dubitar la legitimaziun, perquai che la participaziun è memia bassa.
Na pon ins però betg dir che la decisiun da betg ir ad eleger è exact tuttina legitima sco quella dad ir ad eleger?
Andreas Glaser: Gea, quai è natiralmain correct a prima vista. Las leschas na disponan, cun excepziun dal chantun Schaffusa ch'oblighescha la glieud dad ir a votar, betg (in'obligatori). Igl è in dretg da la libertad da betg ir a votar, quai è cler, ins po renunziar dad ir a votar. Dentant, insacura è la basa uschè stgarsa, ch'ins sto tuttina sa dumandar, è quai anc legitim, u ch'ins sto tschentar dumondas: tge glieud va a votar, èsi adina la medema glieud, glieud da gruppas fitg omogenas, uschia ch'ins ha quasi adina ils medems criteris, e lura pudess quai schon esser in problem che tschertas parts da la populaziun èn forsa sclausas dal tut da la politica.
Nua è per Vus il cunfin ch'ins sto dir, la participaziun è uschè bassa, quai na legitimescha simplamain betg pli ina democrazia?
Andreas Glaser: Sco ditg, i na dat betg in cunfin absolut, però, in indicatur è sch'i dat discussiuns era tranter la glieud, dad ina radunanza communala per exempel. Quant paucas persunas èn qua, na vulain nus betg pretender ina votaziun a l'urna per dar dapli legitimaziun. E tar elecziuns chantunalas fiss quai uschia, sch'ins schess ina giada ch'i n'ha betg dà in cumbat electoral, forsa èsi era la culpa da las persunas che candideschan, u ch'igl è uschè lungurus che la glieud na vegn betg a votar, dentant in cunfin absolut na pon ins betg definir.
Sto uschia in cunfin, nua ch'ins di ch'igl è betg pli democratic, pia crescher a moda organica aifer la populaziun?
Andreas Glaser: Exact, ins sto dumandar tge èn ils motivs, datti indizis, per exempel sch'i dat mo tantas candidatas e candidats sco ch'i dat d'eleger sezs, u na datti betg pli discussiuns avant la votaziun. Datti er elecziuns silenziusas en tscherts cirquits electorals, quai èn tut indizis ch'ins sto dir, insatge è fallà e là datti in problem da legitimaziun.
Nus dain in cuc davos las culissas, explitgain e mettain en context, sajan quai fenomens novs, u istorgias pac enconuschentas.
Per pudair abunar quest podcast duvrais Vus ina software cumpatibla cun podcast u ina app. Sche Vossa app n'è betg en la glista sura, lura pudais copiar la feed URL manual en Vossa app da podcast u software.