Albert Rösti , cusseglier federal e manader dal departament per l'ambient, traffic e communicaziun
Stefan Engler , cusseglier dals chantuns e chatschader
Mario Theus , expert d'animals da rapina gronds e chatschader
Moderà l'emissiun ha Andri Franziskus
Sco emprim in sguard sin las cifras. En total tschintg chantuns è vegnida ordinada la chatscha speziala sin ils lufs – in da quels era il Grischun. 12 trieps stevan en il focus – quatter en Grischun. WWF, BirdLife e ProNatura han dentant fatg recurs – uschia na pudevan intgins dals trieps betg vegnir regulads. En Grischun han ins sajettà 20 lufs, previs eran 44.
«Regulaziun proactiva», in term pli politic per dir «sajettar lufs avant ch'els fan insumma donn». Quai era ina da las decisiuns pli delicatas per il cusseglier federal Albert Rösti. Quai saja dentant in pass necessari per la protecziun d'umans e d'animals. Dapli che 300 lufs sajan memia blers – lura dovria ina reacziun.
Tar l'emprima chatscha speziala sin il luf, il december e schaner passà, n'ha il Grischun betg cuntanschì las finamiras. Tenor Albert Rösti saja dentant l'acziun stada in success. Intgins trieps hajan ins pudì eliminar u silmain franar la reproducziun.
Igl è ì meglier che spetgà. [...] Ins ha pudì eliminar intgins trieps che pudessan esser privlus.
Ch'igl ha dà recurs d'uniuns d'ambient saja d'acceptar – quai saja er il dretg da questas organisaziuns. En quest connex constatescha il minister d'ambient er che la discussiun enturn ils lufs vegnia manada fitg emoziunala, e quai da tut las varts. Actualmain examinescha il Tribunal administrativ federal sche l'ordinaziun da chatscha saja vegnida enturn a moda correcta.
Ils lufs che sajan quiets ed en ils guauds na disturban betg Alfred Rösti. Enturn las stallas ed en ils vitgs n'hajan els dentant pers nagut.
Var la mesadad da la populaziun è cunter
Il parlament ha dà in cler consentiment a la regulaziun proactiva dals lufs. En la populaziun vesan ins quai pli critic, silmain sch'i va tenor ina retschertga fatga da Yougov. Tenor quella èn var 46% da la populaziun cunter la regulaziun preventiva da trieps da lufs. Surtut persunas pli giuvnas vesan quai uschia.
Ils motivs persvadents per ina regulaziun sajan surtut ch'il luf n'haja nagins inimis natirals. Ina regulaziun saja perquai necessaria. Plinavant vai per evitar dolurs tar ils animals e per garantir vinavant la basa da viver per purs. Ils adversaris vesan surtut la protecziun da muntaneras sco meglra alternativa al sajettar lufs. Plinavant na fetschia nagin senn da vulair recolonisar ils lufs, e lura tuttina vulair regular els.
Posiziuns fixas
Mario Theus, chatschader ed expert per animals da rapina gronds, n'ha nagina chapientscha per ils pleds dad Albert Rösti.
Quests pleds [...] da chattar in futur che fa pussibel ina existenza d'uman e luf senza conflicts è insatge dal pli maleducà, sontget ed ignorant dapi il cudesch dal 1868 da Friedrich von Tschudi.
Tenor el na vegnia il savair ch'ins ha accumulà fin oz betg resguardà. Uschia vegnia la tema dal luf surtut dà vinavant atras istorgias. Dapi ch'il luf è enturn na saja anc nagina persuna vegnida attatgada d'in luf.
Auter vesa quai Stefan Engler, in politicher ch'ha adina fatg squitsch da regular ils lufs. Era la politica haja dentant manchentà da trair mesiras nua ch'ins aveva la schanza da lantschar ina meglra co-existenza. Uss stoppian ins dentant reagir, cun quai ch'i dettia adina dapli lufs ed er l'acceptanza en la populaziun giaja adina dapli a perder.
Nus avain da chattar ina via tranter demunisar e romantica. Nus essan en ina situaziun reala.
Il s’agitar e reducir ils lufs na saja dentant betg tut la soluziun. Er la protecziun da muntaneras stoppia vinavant avair ses spazi.
Co vinavant?
Tenor Stefan Engler stoppian ins vinavant sa focussar sin la protecziun. I dettia dentant er cunfins. Ma i fetschia er basegn da scurrentar e chatschar ils lufs. Tuts stoppian e vegnian ad emprender, manegia el – tant ils umans ed autoritads sco er ils lufs.
Mario Theus di ch'ins stoppia far cler che la maisa radunda n'è betg la scienza. Actualmain sajan ins tranter posiziuns fitg extremas ed in punct da vista antiquà.
Alfred Rösti vesa cun l'ordinaziun actuala ina buna varianta. I vala surtut da prevegnir ch'i capitan donns pli gronds u schizunt vid umans.