Viandar en la muntogna appartegna tar las activitads ora en il liber las pli popularas en Svizra. E lezza porscha ina massa: I dat tenor l’associaziun Sendas svizras ina rait da 65'000 kilometers sendas signalisadas. En il Grischun èn quai 11’000 kilometers. Tgi che va pia per questas sendas è ora en la natira, tge che munta ch'ins sto esser precaut.
Mintg'onn datti var 40'000 accidents da sport da muntogna e da viandar en Svizra. En media moran onn per onn 53 persunas durant far il sport popular numer 1. A l’entschatta dals onns 2000 devi anc circa 17’000 accidents ad onn.
Ina raschun per l'augment è il boom da viandar che ha cumenzà ils ultims onns en Svizra. E la statistica d'accidents «crescha» cun l'augment da la populaziun. Nua che dapli persunas vivan vegn viandà dapli – per via natirala datti uschia dapli collaps e crudadas.
Però: il dumber d'accidents saja s'augmentà surproporziunalmain durant l'ultim decenni, declera Mara Zenhäusern dal Post da cussegliaziun per la prevenziun d'accidents (bfu). Davart ils motivs sa laschia be specular. «Probablamain è dapli glieud senza experientscha en viadi, che n'ha naginas enconuschientschas specificas dals privels da muntogna e che ristgan era dapli.»
Tar blers accidents gioga ultra da quai la survalitaziun da sasez e la mancanza d'attenziun ina rolla. Precis sco la faussa valitaziun da l'aura e dal terren, ed era in schlet equipament.
L’alpinissem è adina stà lià vi da ristgs
Ir a pe possia mintgin, ma sch'ins fa quai en la muntogna en lieus nua ch'ins possia crudar en la profunditad e nua ch'ins possia vegnir en urizis, saja quai in auter «gieu», manegia Rita Christen, la presidenta da l’associaziun da guids da muntogna. Tenor il Post da consultaziun svizzer per la prevenziun d’accidents dettia 5’000 accidents grevs en muntogna.
Questas cifras stoppian ins dentant metter en relaziun: La cifra da persunas che giaja a viandar saja fitg auta. Sch'ins mesiria la cifra dals accidents vi da questa cifra, stoppian ins dir ch'il ristg saja betg uschè aut, tge che saja impurtant d'accentuar, uschia la presidenta da l’associaziun da guids da muntogna. Viandar possian ins far cun in ristg acceptabel.
Sco guida da muntogna è Rita Christen savens en la muntogna – e l’augment d'accidents ha tenor ella cleramain da far cunquai che dapli glieud va a viandar. Il cumportament da la glieud na saja dentant betg sa midà sur ils onns. La blera glieud fetschia las chaussas en urden.
Cunzunt umens moran en la muntogna
Tenor las cifras dal Post da consultaziun svizzer per la prevenziun d’accidents èn trais quarts da las persunas che moran tar accidents en muntogna umens. Quai haja pliras raschuns, di Rita Christen. D’ina vart saja il ristg pli aut per umens, da murir vi d'infarcts ed auters incidents e malsognas durant il viandar. Da tschella vart dettia dapli umens che pratitgeschan disciplinas pli difficilas sco raiver sin glatsch. Umens sajan era pronts da prender dapli ristgs, tge che Rita Christen na giuditgescha betg fundamentalmain sco negativ. L’alpinissem saja lià vi da ristgs.
Perquai saja ina scena cun schlattainas maschadadas ideala: Dunnas ed umens possian profitar d'in l'auter. Dunnas profiteschan dal regl dals umens – ed umens na vegnian betg en ina dinamica da squitsch sco quai pudess esser il cas tar gruppas exclusivamain masculinas.
En vista a la cifras d’accidents grevs da viandar èsi per Rita Christen cler che la campagna dal Post da consultaziun svizzer per la prevenziun d’accidents è giustifitgada. Ed i saja impurtant ch’ins sensibiliseschia la glieud.
Tge rolla gioga l'ego?
Respostas sin quai ha Bernhard Streicher. L'anteriur professer per psicologia sociala e persunalitad è spezialisà sin la perscrutaziun da ristgs. Oz lavura el independent e s'occupa surtut da ristgs dal sport da muntogna. Ils ristgs vegnan tenor il psicolog savens percepids memia pauc. En il center stat il plaschair d'esser en la natira libra e da vulair cuntanscher sia finamira dal di. Il privel n’è betg uschè preschent.
I n'è dentant betg uschia che la glieud va en muntogna e pensa – oz fatsch jau propi insatge malprudent e tup.
Empè da quai dettia in effect psicologic che possia avair consequenzas fatalas: Sche nus ans essan decidids per insatge, prendain nus dapli infurmaziuns che pledan per questa decisiun. Infurmaziuns che pledan encunter zuppentain nus.
Curaschi per l'autocritica
Il cussegl dal psicolog: Restar flexibel ed adattar la ruta a las cundiziuns. «I sa tracta da metter adina puspè en dumonda criticamain l'atgna decisiun.» Vul dir: Betg simplamain ir vinavant rigurusamain, era sch'ins vesa da lunsch ils nivels d'urizi u sche la tura sa mussa pli stentusa che supponì.
Er in auter svilup ha fatg pli privlus il viandar: Las metropolas classicas da muntogna èn cuntanschiblas pli confortabel oz, l'infrastructura ha laschà svanir bleras resistenzas natiralas. «Uschia vegn glieud ch'è equipada mal e che n'ha nagina experientscha extremamain svelt en territoris critics», di Streicher. Las muntognas èn daventadas pli accessiblas cun il turissem da massa. Ma ellas na perdunan anc adina nagins sbagls. Oravant tut per persunas che sa sentan sco en in parc da divertiment.
Streicher concluda: «Durant ils ultims decennis è sa mussada l'idea che mintgin possia far tut. Quai che vegn intermedià damain – èn ils privels che vegnan accumpagnads cun quels.»