La scolaziun
In auto modern funcziunescha quasi sco ina rait da computers dad ina fatschenta. I dat differents servers principals e divers utilisaders ch’accedan quels. Sch'il vehichel ha in problem, alura vegn sco il pli emprim il computer che fa la diagnosa da sbagls en acziun. Mo sulet cun chatschar en il cabel n'esi lura tuttina betg fatg. Ina roda sa mova tuttina anc adina a moda a maniera mecanica, e quella dovra ina transmissiun.
Schebain ch'igl è vegnì vitiers ina massa tecnologia ed electronica tar ils autos – ils process mecanics dovri anc adina.
Dasper manar l'AMAG Cuira è Jan Giger anteriur president da la cumissiun da furmaziun professiunala da la societad da mastergns d'automobil dal Grischun – e sia professiun oriunda è mecatronist automobil. La scolaziun dals mecatronists automobils giaja pli profund che pli baud. Singulas cumponentas sajan svanidas dal tuttafatg da la scolaziun, auters elements sajan vegnids vitiers. Per exempel dovria ina scolaziun speziala supplementara per lavurs vi da las battarias ad auta tensiun dad autos electrics.
La scolaziun n'è tenor Jan Giger betg vegnida pli cumplitgada, simplamain autra che pli baud. Ed ins na dastgia betg emblidar ch’ils giuvenils dad ozendi creschian gia si cun in'autra tecnologia en lur mintgadi, cumpareglià cun avant 30 fin 40 onns. Vitiers vegnia ch'ils uffants da la scola populara vegnian oz gia scolads sin tematicas da medias ed informatica. Uschia ch'ils emprendists e las emprendistas hajan simplamain tut in'autra savida da basa che antruras.
La pratica en garascha
Luzi Carisch da Savognin ha finì ses emprendissadi sco mecanist da maschinas agriculas il 1981 – suenter èn er anc ils autos vegnids vitiers. Vita duranta ha el lavurà en questa professiun e passa 35 onns gì si'atgna garascha. Suenter ch'el ha vendì sia garascha a Savognin il 2023, è el ì en pensiun in zic avant la vegliadetgna da pensiun. Cun tut las midadas ed il svilup tecnic saja adina stà da sa scolar enavant – per restar sin il current dal svilup tecnic extrem. Ils giuvens dad ozendi creschian cuntrari ad el gia si cun tut la tecnica e tecnologia moderna. Sco «model pli vegl» haja el adina stuì guardar ch'el stettia vidlonder. Ord vista da Luzi Carisch na saja il mastergn betg vegnì pli simpel cun il svilup tecnic.
Per nus pli vegls èsi vegnì pli cumplitgà. Mo il sistem da l'auto è restà il medem: quatter rodas, in mecanissem ed in motor.
Sch'in auto vegnia ozendi en garascha, lura saja sco il pli emprim ina giada da chatschar en il computer. Quel possia lura dir nua ch'il sbagl sa chatta – disturbis mecanics dentant sajan anc adina da chattar a moda e maniera veglia. Er da far in service saja da princip restà il medem. Ins stoppia simplamain anc clamar giu tut ils sbagls e tut tenor anc far in update. Pli simpel na saja betg daventà. Tut l'electronica e las sondas sajan fitg sensiblas.
La lavur sco mecanist è vegnida in zic pli stentusa cun tut ils detecturs ch'in auto modern ha. Lavurar vi d'in auto vegl cun blera mecanica ma fa dapli plaschair.
La professiun dal mecanist saja bain restada mecanica, di Luzi Carisch. Dentant vegnia ozendi dapli tocca simplamain remplazzada cun nova tocca – antruras hajan ins anc pinà dapli. E tuttina, sch'el stuess oz anc ina giada eleger ina professiun, el faschess anc ina giada il medem. El haja adina lavurà gugent en ses mastergn; senza, ma er cun l'entira tecnologia ed electronica moderna.
Ozendi ston ils scolars dad ir cun auto emprender dapli
Emprender dad ir cun auto saja ozendi enorm different cumpareglià cun avant 20 onns, di Cla Schur. El è instructur certifitgà dal Fonds per la segirtad sin via, instructur per curs obligatorics e facultativs dad auto e da töff e scolast d'autoscola. I haja dà ina massa midaments en la lescha dal traffic, la tecnica saja sa sviluppada, la quantitad dal traffic saja s’augmentada e la moda e maniera da scolar saja sa midada.
In bun scolast d'ir cun auto mussia a ses scolars da duvrar ils sistems d'assistenza, dentant er ils cunfins da quels. Ed els emprendian er dad ir cun auto senza ils sistems supplementars. Tar l’examen possia numnadamain esser ch'ins stoppia mussar a l'expert sco ch'ins parcheschia senza camera e sensurs. Ils scolars stoppian pia esser capabels da parcar cun sustegn, e senza.
