L'Allianza dal Center resta la pli ferma forza en il Cussegl grond cun 34 dals 120 sezs. Las ulteriuras partidas suondan dentant sin ils chaltgogns. Surtut la fracziun da la PPS è creschida da 9 sin 25 deputadas e deputads.
La nova cumposiziun pussibilitescha novas coaliziuns, surtut per l'Allianza dal Center:
- Coaliziun burgaisa: AdC + PLD = maioritad absoluta
- Coaliziun center-sanestra: AdC + PS = maioritad absoluta
Cun 61 da 120 vuschs èn omaduas coaliziuns dentant fallombras, quai che pretenda ina gronda disciplina: Tut las deputadas e deputads ston esser al plaz e ston vuschar sin lingia da partida. Decisiva pudess perquai la Partida verd-liberala esser e procurar per maioritads cun sias 7 deputadas e deputads.
Igl è dentant da dir: Ni la dretga ni la sanestra cuntanschan avunda vuschs per cumandar las festas. Perquai resta la politica en il Cussegl grond ina politica da cumpromiss.
Tge munta ina PPS en l'opposiziun?
Quai è ina da las dumondas centralas per la legislatura dals proxims quatter onns. Suenter ch'i n'è betg gartegià a Roman Hug da recaltgar in sez en la regenza grischuna, ha la partida annunzià dad ir en l'opposiziun. Co precis che la partida realisescha questa strategia cunter la regenza vegn pir a sa mussar. Igl è in act da ballantscha tranter opposiziun e collavuraziun, pertge aifer il Cussegl grond dovra la PPS sustegn dad autras partidas per cuntanscher maioritads e cunquai per muventar insatge.
Da total 120 persunas piglian 54 per l'emprima giada plaz en la sala a Cuira. Il secretariat dal Cussegl grond ha bain purschì ina scolaziun e bleras fracziuns enconuschan in sistem da padrin u madritscha per ils novizs e las novizas, tuttina dovra quai temp per emprender d'enconuscher las disas e reglas dal parlament.
Tgi survegn in sez en ina cumissiun?
La gronda lavur politica vegn fatga en las cumissiuns – ina regla che na vala betg mo a Berna, mabain er a Cuira. Avant ch'il parlament debattescha insumma sias fatschentas, prepara mintgamai ina cumissiun quellas, propona midadas, tschertga coaliziuns e cumpromiss. Las cumissiuns dastgan er envidar il cusseglier guvernativ responsabel a questas sesidas da preparaziun.
Il sezs en las otg cumissiuns permanentas vegnan repartids tenor la fermezza da fracziun, mintgamai avant ina legislatura e per quatter onns. Silsuenter decida mintga fracziun tge deputada u deputà che pren plaz en tge cumissiun. Ins pudess er dir: Qua sa mussa la fidanza d'ina partida cun er nominar novizas e novizs en las cumissiuns.
Pli giuven e pli feminin
Il parlament grischun è pli giuven, cun en media bun 50 onns. La pli giuvna resta dentant Julia Müller (PS, Trin) cun 25 onns – il pli vegl deputà è cun 74 onns Pietro Della Cà (PPS, Brusio).
Las dunnas survegnan ina pli ferma vusch: 40 da 120 èn deputadas. En cumparegliaziun cun auters chantuns è quai anc adina ina bassa cumpart – e tuttina han en il decurs dals onns adina dapli dunnas chattà la via en il parlament.
Sch'il fatg ch'il parlament è pli giuven e pli feminin mida dentant insatge vi da la lavur politica, gliez è plitost da dubitar. Tradiziunalmain giogan talas allianzas ina pitschna rolla, cumpareglià cun l'influenza da las partidas. Tge che sto dentant sa midar è la cumpart da dunnas en las cumissiuns – be uschia han ellas er in pled en chapitel là nua che las decisiuns da principi crodan.
Tge spetga tematicamain?
La nova regenza – cun Carmelia Maissen (AdC) e Martin Bühler (PLD) – cumenza il schaner 2023 e preschenta proxima stad ses program 2025-28. Enfin l'onn 2024 statt anc en il center: La digitalisaziun, il Green Deal ed in chantun multifar.
Il Cussegl grond ha dentant tuttavia instruments per precisar questa direcziun, per exempel cun incumbensas a la regenza ubain en sia funcziun sco legislativa, pia cun reveder e decider leschas.
A curta vista domineschan temas actuals, sco la mancanza d'electricitad, la mancanza da persunal qualifitgà ubain la convivenza cun il luf. Sfidas latentas per il Grischun, sco meglierar il traffic public ubain la tgira d'uffants èn gia mess sin via e vegnan discutadas en las proximas sessiuns.
Lura datti dus chavazzins che cumpeglian bler – dentant bler pauc concret:
- La prima part dal Green Deal è en realisaziun, la segunda part suonda anc cun projects e mesiras per proteger il clima.
- L'offensiva per promover la digitalisaziun è lantschada, cun plirs projects sco p.ex. digitalisar ils process e contacts cun l'administraziun chantunala.
A lunga vista sto il chantun prender a mauns:
- Ina refurma da scola: Ils giavischs per optimar la lescha existenta cun per exempel la tgira ordaifer il temp da scola, las pajas per magistraglia e mussadras, il dumber da lecziuns e scolars etc. s'augmentan.
- Il spazi da viver: Il problem da chattar abitaziuns pajablas crescha, realisar las finamiras dal svilup da territori è ina sfida (p.ex. zondas da bajegiar), i dat pretensiuns per dapli u pli pauca protecziun ordaifer la zona da bajegiar – ed a Berna vegn gia discutada la proxima revisiun.
- Las finanzas: Cun ils gronds gudogns dals onns passads creschan pretensiuns per reducir taglias ubain investir dapli. Il medem mument crescha dentant er la tema ch'i suondan onns main grass.
Tut quai n'èn dentant nagins novs temas per il Grischun e la necessitad d'agir vegn er renconuschida da differentas varts. La dumonda è sulet: Quant spert agescha la politica e co realisescha ella questas sfidas?