Per Daniel Albertin, il president communal, e la vischnanca è la situaziun d'evacuaziun in grond spagat. D'ina vart garantir la segirtad da la populaziun – er sche quella ha pudì visitar ier curtamain lur da chasa – da tschel maun la malpazienza che crescha. Enfin ussa n'è la gronda crudada da crappa betg vegnida. Nagina chapienstcha ha Albertin per las persunas ch'èn entradas malgrà in scumonda absolut en il perimeter da privel. Quellas persunas vegnian denunziadas e ston quintar cun ina multa. Il scumond saja signalisà fitg bain e la vischnanca er survegilada bain cun cameras.
A chaschun da la saira d'infurmaziun è vegnida infurmada la populaziun davart la situaziun actuala ed er quai ch'ins sa ord vista d'assicuranzas. Bler saja dentant er anc malsegir – spezialmain cura ch'ins possia turnar a chasa.
Co vai cun quels ch'han stuì bandunar il vitg?
Ad Elisabeth Arpagaus è vegnì mess a disposiziun in'abitaziun mobigliada a Casti. Quai na saja bain nagin congual cun sia chasa a Brinzauls, ma en il fratemp saja ella s'endisada, malgrà tutta intschertezza.
Il mender è ch'ins na sa betg cura che la bova vegn e quanta glera che vegn a sa distatgar.
La famiglia Müller viva actualmain cun ils uffants en in'abitaziun a Lai ch'els han chattà cun agid d'in enconuschent. Ch'i n'è betg stà pussaivel da turnar ils ultims dis anc ina giada a chasa fetschia mal, di Maria Müller.
Da Casti a Surava – il plan da l'Argo
En cas che la bova da Brinzauls vegniss fissan era las lavureras ed ils lavurers da l'Argo a Casti pertutgadas. En il lavuratori fan las persunas cun impediments chaussas per l'industria privata. Els ed ellas fan serias da producziun, lamineschan u monteschan products electronics. Ma bun la mesadad dad ellas ed els abiteschan el vitg sura en la chasa da dimora a Surava. E per il cas che la bova da Brinzauls fiss curt avant vegnir – pia ch'i valess la fasa blaua – vegniss quella via tranter Casti e Surava serrada. E gest per quai scenari stoppian els avair in plan, di Fritz Scheibler il manader dil lavuratori a Casti:
Nus vegnissan infurmads intginas uras avant da la vischnanca e lura guardassan nus che las persunas che abiteschan en la chasa da dimora a Surava vegnissan sco emprim puspè là.
I dat era soluziuns individualas
Cuntrari vesessi ora cun quels che lavuran en la scrinaria da l'Argo a Surava. Lezs che vegnan dad ordvart pudessan per quest temp lavurar a Casti en il lavuratori. E sper quai vegni era tschertgà soluziuns individualas: Per exempel giess il giuven Nik Gunten ch'abitescha durant l'emna a Surava enavos a chasa tar ses geniturs a Turitg.
Er per il persunal da tgira èsi grev
Dentant gist uschè impurtant sco las abitantas ed ils abitants è era il persunal che tgira ed accumpogna quels. Per intginas ed intgins dad els fiss la fasa blaua enorm stentusa. Per exempel per Suleika Pool che abitescha a Savognin. Per pudair ir a Surava a lavurar stuess ella ir sur Landquart e Tavau. Pia enstagl d'in viadi da mes'ura vess ella in viadi da sur duas uras:
Nus vessan forsa da lavurar atras trais dis. Quai pudess esser la consequenza. Ni che nus faschain quella via mintga di. Uschiglio èsi da guardar per chombras. Uschia stuessan in pèr persunas prender in hotel ni dad ir a durmir insanua tar insatgi che abitescha qua.
Ils uffants da Casti
Uffants en la scola a Casti dian ch'i na saja sa midà grond per els. Els na fan betg necessariamain navidas home schooling, sche quai saja necessari. Els speran dentant ch'ils uffants da Brinzauls possian returnar uschè svelt sco pussaivel puspè a chasa.
Geolog Andreas Huwiler
Per Andreas Huwiler è la crudada da crappa a Brinzauls er in’istorgia fitg persunala.
Il manader da project Brinzauls da l’Uffizi da guaud e privels da la natira ha l’onn 2000 sco student betg pli pudì turnar en sia vischnanca. Baltschieder sper Visp è vegnì sutterrà d’in bova da glitta. Quai saja er stà in dals motivs per s’occupar en sia clamada sco geolog cun dumondas da privels da la natira.
Ina bova en mes agen vitg en il Vallais è stà il motiv da daventar geolog.
La costa da Brinzauls saja controllada e survegliada sco nagin’autra. Las datas ed ils models da computer sajan natiralmain indispensabels per l’analisa dal privel, l’esser al lieu e l’atgna observaziun saja dentant gist uschè impurtant.
Stanchel e tuttina plain energia
Ils rintgs sut ils egls tradeschan: Daniel Albertin n'ha betg durmì bler las davosas notgs. Chapibel. La situaziun da Brinzauls occupan il president communal. Suenter l'evacuaziun saja dentant tschessada la gronda tensiun ed el possia er durmir puspè meglier che anc avant l'evacuaziun da venderdi. Il savair che tut las persunas da Brinzauls sajan en segirtad quietescha. La sonda e dumengia suenter l'evacuaziun saja stà perfin uschè quiet ch'el saja schon prest vegnì gnervus, tradescha Albertin.
La famiglia è l'oasa
Davent da chasa a Mon vesa Daniel Albertin adina la costa che smanatscha Brinzauls. Da tschella vart da la val saja la costa bain er omnipreschenta – en il ravugl da la famiglia chatta el dentant er l'energia per dumagnar quel temp intensiv cun decisiuns, sesidas ed auters termins. E mintgamai las duas uras la damaun en stalla chargian las battarias, concluda Albertin.
Servetsch divin spezial a Casti
Per ils abitants e las abitantas da Brinzauls ha gì lieu la dumengia saira a Casti in servetsch divin spezial. Manà tras la messa ha l'uvestg da Cuira, Joseph Maria Bonnemain, ensemen cun il prer catolic da la Val Alvra, Federico Pelicon. Els han tschertgà da dar als cartents e las cartentas speranza e confidenza. La baselgia è stada emplenida, la populaziun stat ensemen en quest temp extraordinari.
Venderdi è stà il davos di a chasa
Il pèr Marcellina Alig e Gian Liesch ha bandunà venderdi ensemen cun lur trais uffants il vitg da Brinzauls. In camiun ha transportà davent ils ultims dals 60 animals da la famiglia purila, ch’ha in manaschi cun radund 60 hectaras. Gia dapi sia giuventetgna è Gian Liesch pur a Brinzauls.
In pau crappa è adina vegnida, e perquai èsi grev da chapir che la situaziun saja ussa uschè precara co ch’i din.
El saja adina stà in optimist ed haja gì la speranza ch'i na vegnia betg uschè lunsch, ha Gian Liesch ditg vinavant. Il venderdi passà haja el gì il grond schoc cura ch’il president communal ha ditg ch'els stoppian evacuar ils animals pitschens.
Bler sa mida
Marcellina Alig ha ditg ch’ella saja leda ch’ils uffants possian vinavant ir a scola a Lantsch, cun quai ch’i giajan a Mon ad abitar ed i saja uschia il medem lieu da scola.
Jau pens che nus stuain forsa ir per adina davent, jau sper dentant che nus pudain puspè turnar enavos.
A Brinzauls vivevan 84 persunas, tschertas da quellas avevan la dimora en in auter lieu durant l’emna. Radund 60 persunas avevan la dimora permanenta a Brinzauls. Cura e sch’els pon insacura returnar a Brinzauls n’è il mument betg cler. Betg pertutgada da l’evacuaziun è en il mument la populaziun da Vazerouls, da Surava e da Casti, las fracziuns vischinas da Brinzauls.
Tuts ch'han stuì pachetar
Er ils segund-indigens Maria e Paolo han oz stuì prender cumià da lur chasa da vacanzas. Il pèrin talian che viva dapi radund 60 onns en Svizra ha cumprà avant 25 onns ina chasa a Brinzauls.
Questa notg ha jau betg pudì durmir perquai ch’jau pensava, tgi sa sche nus pudain puspè turnar.
La chasa da vacanzas era per els sco in pitschen paradis – els han passentà stads, envierns ed atuns cun famiglia, amias ed amis e festivà bleras festas. La chasa saja er stada ina investiziun en il futur – Maria e Paolo han numnadamain vulì vegnir a star en la chasa suenter la pensiun. D'ussa stuair rumir ella, fetschia mal.
Il medem mument pensian els er savens vi dals indigens e las indigenas da Brinzauls, perquai che quels hajan anc pli grev – els ston laschar enavos lur unic dachasa.
En quels muments pens jau, a nus vai tuttina anc bain, nus avain anc in auter dachasa. Quai è schon in auter sentiment.
Uss han els rumì la pli impurtanta rauba da lur chasa, speran dentant da savair bainprest puspè turnar a Brinzauls e passentar anc blers bels muments en lur chasa.
