Tscherts analists numnan las perditas da las bursas «istoricas», auters discurran d’in «mazzacrada»: Ils curs van a val pervi dals dazis ch’il president american Donald Trump ha decretà sin tut il mund, en l’Asia sco er en l’Europa, nua che l’index directiv svizzer SMI è sfundrà durant in temp per fin a 7,5%. Ina survista dals crashs da las bursas ils pli gronds dapi l’onn 1929.
2020: Crash pervi da la pandemia da corona
Ils 12 da mars 2020, il di suenter la decleraziun uffiziala da pandemia da l'Organisaziun mundiala da la sanadad, dattan ensemen las bursas sin tut il mund. Cun minus 11% a Londra e cun minus 10% a New York èn quai las perditas las pli grondas dapi il crash a la bursa da l'october 1987.
Er ils dis suenter ruschnan ils curs vinavant. Ils 16 da mars crodan ils indexs dals Stadis Unids per passa 12%.
2008: Crisa da finanzas pervi da la crisa d'immobiglias en ils Stadis Unids
La crisa da credits d'immobiglias fitg speculativs en ils Stadis Unids s'extenda sin ils martgads da finanzas mundials. Dal schaner fin l'october crodan ils indexs da las bursas ils pli impurtants per 30% fin 50%, cun perditas zunt considerablas durant intgins dis da commerzi l'october.
La crisa da finanzas, ch'ha ses punct culminant cun il collaps da la banca americana «Lehman Brothers» il settember, bitta ils Stadis Unids da l'America en ina recessiun. Milliuns Americans perdan lur da chasa.
2000: La scufla da speculaziun d'internet schloppa
A partir dal mez dals onns 90 datti adina dapli firmas d'internet. Per crescher uschè svelt sco pussaivel van bleras dad ellas directamain a la bursa. Ils curs raivan en autezzas snuaivlas.
Las aspectativas na pon dentant betg vegnir ademplidas. La scufla da speculaziun davart las valurs da bursa da firmas d'internet e da novas tecnologias schloppa: L'index da tecnologia Nasdaq en ils Stadis Unids sfundra suenter in record dal mars 2000 en las emprimas duas emnas d'avrigl per 27%, cumpareglià cun l'entir onn schizunt per 39,3%. Il collaps ha consequenzas per tut ils martgads ch'èn colliads cun la «New Economy».
1987: Crash dal «glindesdi nair»
En consequenza d'in grond deficit dal commerzi e dal budget american sco er d'in augment dals tschains è sa reducì ils 19 d'october 1987 il Dow Jones a la Wall Street a New York per 22,6%. I dat ina panica a las bursas da tut il mund.
Igl è l'emprima perdita finanziala che pertutga tut il mund. Ultra da quai è ella l'emprim crash a la bursa en l'èra da l'informatica. El resta en memoria als martgadants da la bursa sco «glindesdi nair».
1929: Il crash a la Wall Street
A la fin dals onns 1920 datti ina vaira euforia per las aczias en ils Stadis Unids: ils Americans pli e pli bainstants investeschan lur daners, interpresas bittan novas aczias sin il martgà, tras speculants sa furma ina scufla da speculaziun a la bursa. Suenter che la conjunctura sa sminuescha, mancan ulteriurs gudogns dals curs – e cunquai la dumonda d’aczias.
Durant la «gievgia naira», ils 24 d'october 1929 dat ensemen il Dow Jones a l'entschatta dal commerzi per passa 22%, a la fin da la bursa pon las perditas vegnir limitadas a 2,1 pertschient. Ils 28 d'october sa reducescha el danovamain per 13% ed ils 29 d'october per 12%. La crisa è l'entschatta da la gronda depressiun en ils Stadis Unids e da la mendra crisa economica mundiala durant il 20avel tschientaner.