Betg mo sin pista girava quai, era sper la pista è capità adina puspè insatge. Uschia vesevan ins per exempel tecnicists en chautschas curtas, artists da pantomima ubain ina gruppa cun in bob che fageva da DJ. Igl è pia sta procurà per program e divertiment.
Impressiuns da video
Il patois savoyard
Il mascot dals campiunadis mundials da skis è in chamutsch, tipic per la regiun muntagnarda da las Alps savoiardas. Ed il num è anc pli tipic per la regiun: «Toya» vul numnadamain dir victoria per patois savoyard, pia el dialect local. Las ragischs dal patois van enavos lunsch. E pli baud era quel era en la bucca da mintgin.
Nus discurrivan nagut auter che patois en famiglia. Jau hai pir cumenzà a discurrer franzos en scola cun 6 onns.
Curt suenter la Segunda guerra mundiala hajan pliras instituziuns sfurzà las scolas d'instruir il franzos, raquinta a nus Georges Dravet, in abitant da Montagny. El sez chapescha anc il patois, però na sa el betg discurrer quel. Damai che sia mamma era da l'Italia hajan els adina discurrì franzos a chasa. Il patois na chapiva sia mamma betg.
Geabain, quai è propi donn. A Méribel, là han ins anc pudì salvar il patois.
Era Yvonne Vibert, ch'è naschida a Montagny ed ha passentà sia entira vita en il vitg sin 1050 meters sur mar, ha per gronda part be discurrì patois. En il vitg da Montagny dettia quai anc trais persunas che discurrian il patois. Ella ha 89 onns, tschellas duas persunas che discurran anc il patois èn pli veglias che ella.
Rumantsch Grischun | Franzos | Patois savoyard da Montagny |
---|---|---|
la primavaira | le printemps | le fori |
la stad | l'éte | le tsôtè |
l'atun | l'automne | l'autan |
l'enviern | l'hiver | l'vér |
il di | le jour | dzor |
la notg | la nuit | noé |
la mamma | la mère | more |
il bab | le père | pôre |
la sora | la soeur | soére u bréda |
il frar | le frère | frôre ou bréde |
la scola | l'école | écoula |
il magister | l'enseignant | êstituteur |
l'aua | l'eau | éga |
il pur | le paysan | paysan |
la lavur | laboureur | ôro |
la caretta | la civière | la fire |
il curtin | le jardin | le corti |
Impressiuns dals fans e davos las culissas
-
Bild 1 von 22. Fans da la Frantscha. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 22. Famiglia svizra. Els èn qua per tegnair cun Marco Odermatt. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 22. Fans da la Frantscha. Bildquelle: RTR.
-
Bild 4 von 22. Fanclub per Nils Allègre. Bildquelle: RTR.
-
Bild 5 von 22. Trais fans da la Suisse romande. Els na tegnan betg mo ils polischs mabain han era ina plumpa sco ch'i tutga! Bildquelle: RTR.
-
Bild 6 von 22. Perin da dus pajais – in dilemma sportiv? Ella è da la Svizra, el da la Frantscha. Ella tegn ils polischs per Marco Odermatt, el per Alexis Pinturault. Sa sch'els vegnan perina era anc suenter las cursas? Bildquelle: RTR.
-
Bild 7 von 22. Da Montana. In fan da Montana che viva en la Frantscha. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 8 von 22. Pèr franzos. Els èn fans per Alexis Pinturault ma pensan che era Marco Odermatt vegn ad avair bunas schanzas. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 9 von 22. Fan franzos. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 10 von 22. Fans talians. Els èn quai per tegnair cun Dominik Paris. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 11 von 22. Dus fans svizzers. Els tegnan per tut ils quatter svizzers ch'èn partids al super-G da la gievgia, 9-2-2023. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 12 von 22. Famiglia franzosa. ... ch'è sa chapescha era qua per tegnair ils polischs als franzos. Cunzunt ad Alexis Pinturault. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 13 von 22. Fans austriacs. Ellas èn qua per tegnair ils polischs a Stefan Babinsky. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 14 von 22. Entrada davos la tribuna. Atmosfera empernaivla a Courchevel. Bain ha quai fans ed è in zic dad ault, ma betg damemia. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 15 von 22. «Toya» il chamutsch . «Toya», il mascotin uffizial dals campiunadis mundials da skis 2023 è in chamutsch che represchenta la regiun. En il dialect da la regiun, il patois savoyard, munta quai victoria. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 16 von 22. Divertiment d'acturs da pantomima. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 17 von 22. Differentas figuras vegnan preschentadas. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 18 von 22. Public intgantà da la show. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 19 von 22. Divertiment à la française. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 20 von 22. Show artistica. Dasper las cursas è procurà per divertiment. Sco qua ina gruppa d'artists pantomims en costums marcants. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 21 von 22. Divertiment . Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 22 von 22. In pult da DJ en il bob. Creativas èn las ideas: En il bob è sa zuppentà il pult da DJ. Dasperas è in um da la band cun percussiun ed enamez l'actur principal da questa furmaziun cun ina trumbetta. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
La tradiziun da skis
Courchevel è in lieu ch'è creschì cun il temp. Cumenzà hai cun la decisiun da Louis Curtet ed André Vilna, da laschar avert l'Hôtel du Lac Bleu a Saint Bon era d'enviern. Quai era l'onn 1928. Da lez temp na deva quai anc nagins runals, uschia ch'igl era da muntar a pe u cun las pels.
L'onn 1930 è lura vegnì fundà il club da skis ch'ha organisà differentas cursas: Cursas rapidas tranter il Col de la Loze e Saint Bon u ina cumbinaziun da slalom e siglir a Le Praz.
Ils onns 1940 ha quai dà differentas expertisas e decisiuns d'investir en las pendicularas. Cun la construcziun l'onn 1946 da la via tranter Courchevel e Les Tovets ha quai dà l'emprim access als dus hotels ed ils emprims runals (Loze e Tovets). Anno 1958 posseda il lieu ina pendiculara, trais telecabinas e sis runals. Plinavant deva quai 210 edifizis cun ina capacitad da 2'800 letgs e 51 butias. Oz èn quai 600 kilometers pista, 156 pendicularas/sutgeras e 350 pistas. D'enviern sajan, sco quai che la vischnanca da Courchevel scriva, tranter 40'000 ed 80'000 persunas en il lieu da skis.
L'istorgia da la «Chapitala mundiala da skis»
-
Bild 1 von 9. Gallaria d'istorgia. A la staziun a val da Courchevel 1850 èn exponids blers skis vegls, egliers u era pels – Tut relicts dal temp che decleran bler da l'istorgia e tradiziun locala. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 2 von 9. Skis vegls da lain. Il quart ski da sanester ha montà ina pel per far turas. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 3 von 9. Nov trend? Egliers da skis vegls. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 4 von 9. 1930 era quai da chaminar ensi. Skiunzs sin la pista Moriond avant la construcziun d'in lift. Bildquelle: Coll. Commune de st-Bon, Fonds Goffo.
-
Bild 5 von 9. Jean Sullice, Jean Blanc e M. Cohendoz a l'arrivada da la pista «La Loze – St. Bon» l'onn 1940. Bildquelle: Coll. Sullice.
-
Bild 6 von 9. Ina cursa da slalom a St. Bon l'onn 1940. Bildquelle: Coll. Danièle Sullice.
-
Bild 7 von 9. Cursa da skis ca. 1936. Participants d'ina cursa da skis. Bildquelle: Coll. Danièle Sullice.
-
Bild 8 von 9. Emprims cundrizs da skis. Durant ils onns 1950 èn vegnids construids ils emprims lifts a Courchevel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 9 von 9. Ils emprims lifts dal territori Courchevel. Il purtret sanester mussa l'emprim lift dal territori, il Loze. Tranter 1955-1960. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
Sch'ins va a Courchevel, lura pudess ins svelt crair dad esser al San Murezzan franzos, u Zermatt u Gstaad. Il lieu cun radund 2'500 abitantas ed abitants sumeglia numnadamain fermamain las metropolas dal sport d'enviern svizras: Ina butia da luxus suenter l'autra, blers hotels cun bleras stailas e glamour in zic dapertut nua ch'ins guarda. Las linguas ch'ins auda en il lieu èn sper il franzos, englais e russ.
Méribel perencunter è in zic pli pitschen. La staziun a val da Méribel sa chatta sin radund 1'450 m s.m., tschellas autras 12 fracziuns sa chattan sin tranter 1'450 e 1'750 m s. m. «Miribellum» (bel punct da vista) pudess esser l'origin dal num dal lieu. Méribel ha radund 1'900 abitantas ed abitants. Chasadas datti per 7'800 persunas, abitar abiteschan 830 persunas indigens en il lieu, il rest, pia 6'500 letgs, èn da vacanzas.
Impressiuns dals lieus
-
Bild 1 von 17. La staziun a val da Courchevel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 2 von 17. Qua ha tut cumenzà. La sutgera sper la pista cun saivs cotschnas è stada l'emprima en il territori. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 3 von 17. Courchevel 1850. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 4 von 17. Bleras butias da luxus. Courchevel 1850 ha bleras butias da luxus da resti u mangiativas sco p. ex. caviar. En contrast davostiers: Il clutger. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 5 von 17. Atmosfera quieta. Sper las pistas dals campiunadis mundials èsi, almain al cumenzament, anc mudest e quiet. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 6 von 17. L'eroport da Courchevel. Sin 2007 m s.m. sa chatta l'eroport d'autezza Altiport de Courchevel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 7 von 17. Tavla nostalgica a l'eroport. L'eroport è vegnì construì il 1991. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 8 von 17. Café a Courchevel. Sulet al café da la staziun a val gira in zic dapli. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 9 von 17. Nus midain costa e giain a Méribel. Cun la pendiculara «Olympe» avain nus access direct dal lieu a val Brides-les-Bains cun Méribel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 10 von 17. Les Allues – ina fracziun da Méribel. Méribel ha 13 fracziuns ed è situà tranter 1450 e 1750 m s. m. «Miribellum» (bel punct da vista) pudess esser l'origin dal num dal lieu. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 11 von 17. Il pli grond territori da skis dal mund. Cun 600 km, 350 pistas e 156 sutgeras e pendicularas è il territori da skis da «Les 3 Vallées» il pli grond dal mund. Dapertut nua ch'ins guarda èn pendicularas. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 12 von 17. Bleras chasas da lain marcheschan il purtret dals vitgs. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 13 von 17. Staziun a val da Méribel. Méribel è il cor da la destinaziun «Les 3 Vallées». Sanester si vai vers Courchevel e dretg siadora vers la Val Thorens. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 14 von 17. La pista da las dunnas. «Roc de Fer» sa numna la pista da las dunnas als campiunadis mundials da skis 2023 a Courchevel Méribel. La pista sa chatta a Méribel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 15 von 17. In chalet suenter l'auter. Méribel, staziun a val. In chalet suenter l'auter è il purtret caracteristic per la regiun. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 16 von 17. Tut è pront per ils campiunadis da skis. La tribuna e survart las cabinas dals reporters da radio e televisiun a Méribel. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.
-
Bild 17 von 17. La zona maschedada – qua fiss anc inqual gugent. Quai è la zona, nua che las ed ils atlets passan suenter las cursas per dar intervistas a las staziuns da televisiun. In lieu, nua che bleras e blers fissan guess gugent. Bildquelle: RTR, Seraina Derungs.