Referendum, iniziativa, petiziun, demonstraziun, far part d'ina partida, d'in parlament u d'in moviment. Las pussaivladads da sa participar en Svizra èn grondas. Perquai na saja gnanc uschè simpel dad insumma definir nua che participaziun cumenzia, declera Marc Bühlmann. Il politolog perscrutescha la participaziun ed è directur dad Année Politique Suisse.
En la scienza schain che participaziun è atgnamain mintga act social ch'ha la finamira da midar l’atgna vita u quella da la societad.
Uschia daventia era lavar ils dents in act participativ, di Bühlmann. Decid’ins conscient da laschar ir l’aua durant il lavar ils dents u betg, fan ins quai cun in intent da per exempel spargnar aua u energia, tge ch'è lura in act participativ.
Participaziun ha bleras furmas ed è difficila da mesirar. Dentant n’ha participaziun betg pir success cura ch’ina iniziativa vegn acceptada u sumegliant. Mabain participaziun ha gia success sch'i vegn ponderà u discurrì dad in tema che na fiss uschiglio betg stà sin maisa.
I dependa dal tema
Guard’ins sin ils ultims onns hai dà grondas discussiuns enturn il coronavirus u il clima. Ma era sin livel chantunal hai dà diversas petiziuns ch'han ils pli differents intents, sco da salvar concessiuns per emetturs da radio, u d'evitar plans da la Retica. Era sch’ins po survegnir mintgatant l’impressiun che la participaziun crescha cun mintg’onn, n’è quai betg il cas. Prend'ins l’exempel da las iniziativas ves’ins ch'igl ha dà in augment suenter la Segunda Guerra mundiala. En ils onns 1970 hai dà bleras – e suenter è la cifra restada constanta, di l’expert Marc Bühlmann. Dentant pon ins observar che la variaziun da temas vegn adina pli gronda.
80-90% a l’urna
Sch’ins guarda sin las votaziuns constatesch’ins che gnanc la mesadad da la populaziun va a l’urna tar ina votaziun. Quella cifra engiona dentant, di Marc Bühlmann. Cun perscrutar en chaussa han ins scuvrì che 80-90% da la populaziun va durant in onn a l’urna. Simplamain be quellas giadas ch'il tema interessa. Unic var 10% na sa participeschia betg, di il politolog. Participaziun haja da far bler cun interess. Sch'ins è interessà vi d'in tema, van ins a l’urna, sche betg – plitost betg.
Politicras grischunas e la participaziun
Ils cussegliers naziunals Roman Hug ed Anna Giacometti din omadus, ch'els badavian la participaziun fermamain cura ch’els eran anc a la testa d’ina vischnanca. Subit ch’ins bandunava la chasa vegnivan persunas cun pissers u ideas. Er uss en il Parlament federal han els divers inputs e temas ch’els approfundeschan sin input or da la populaziun.
Era Jon Pult e Martin Candinas din ch’els hajan gia inoltrà dumondas u petiziuns ch’han chattà la via dad in inscunter cun burgaisas e burgais fin en il parlament. E Jon Pult conceda ch'el haja adina puspè scrit sez sias ideas ed inputs a politicras federalas cura ch’el n’era anc betg en il parlament.