Il president e la secretaria generala raquintan co ch’els han mess fil sin il spol per la fusiun. Ed els din era co ch’els han recepì las renfatschas anonimas colportadas en diversas medias envers Gianna Luzio ed il presidi dal Center. La redacziun da la FMR ha gì invista en plirs documents che mussan in auter maletg e che distgargian la secretaria generala ed il president da questas renfatschas.
Oz sa chapeschia quai da sasez, quai ch’ins n’avess avant diesch onns betg pudì s’imaginar: La Partida cristiandemocratica (PCD) n’exista betg pli, ella ha maridà la Partida burgais-democratica (PBD). Il pèrin sa numna dapi il 2021 Center. Las persunas-clav per la fusiun bandunan quest onn lur posts en la partida. La FMR ha dumandà il president Gerhard Pfister e la secretaria generala Gianna Luzio, tge rollas ch’els han gì durant la fusiun e tge plans ch’els han per l’avegnir.
FMR: Èsi casualitad che Vus chalais gist omadus quest onn?
Gerhard Pfister: Jau sun il pli ditg president da tuts presidents da las partidas naziunalas, e Gianna Luzio è il pli ditg en servetsch sco secretaria generala. L’october passà sun jau vegnì a la conclusiun che jau vi chalar quest onn ed hai ditg quai a la secretaria generala ed a ses suppleant. Gia suenter las davosas elecziuns avevan nus ditg che nus stoppian decider il pli tard il 2025, schebain nus vulain anc ina giada organisar elecziuns naziunalas u betg.
Gianna Luzio: Tar mai èsi stà sumegliant. Nus lavurain ussa dapi set onns ensemen. La stad passada hai jau ditg a noss president: Jau hai uss organisà duas elecziuns naziunalas e nus avain inoltrà trais iniziativas popularas. La funcziun da secretaria generala dovra energia, curaschi ed è ina lavur nunplanisabla – era senza ina fusiun da duas partidas. Per mai èsi dentant stà cler che, sche Gerhard Pfister chala, na dun jau betg giu immediat la clav.
En las medias hai gì num che Vus chalias questa stad sco secretaria generala?
Gianna Luzio: Jau mezza na sai anc betg precis, tgenin ch’è mes ultim di da lavur. Jau sun cuntenta che jau poss surdar a la proxima presidenta u al proxim president ina buna collavuraziun cun il secretariat general. Cura che jau chal, dependa però era quant svelt ch’il nov president u la nova presidenta chatta in schliaziun per ina ubain in nov secretari general.
Signur Pfister, tge plans avais Vus suenter il presidi? Vus essas passa 20 onns cusseglier naziunal. Vulais Vus ussa daventar cusseglier dals chantuns?
Gerhard Pfister: Jau fatsch pass per pass. Concretamain na sai jau anc betg tge che vegn. Jau terminesch sa chapescha la legislatura sco cusseglier naziunal ed hai adina ditg che jau m’allegr sin ulteriuras occupaziuns politicas.
Dunna Luzio, Vus essas dapi set onns secretaria generala. Tge èn Voss plans?
Gianna Luzio: Las ultimas emnas hai jau constatà ch'jau sun la pli «veglia» secretaria generala, vul dir il pli ditg en servetsch. Las autras partidas han entaifer quels onns gì mintgamai trais u quatter differents secretaris generals. Quai mussa, quant volatila che la lavur en quest ambient politic po esser. Igl è stà in temp fantastic. Ma nus avain gist organisà in’elecziun d’in cusseglier federal ed ussa suonda l’elecziun d’in nov president. Forsa èsi suenter simplamain il mument da far ina pausa, trair flad e lura restar averta per las novas opportunitads che vegnan.
Dapi il 2021 exista la partida dal Center. Cura èsi stà cler ch’i dovra la fusiun?
Gerhard Pfister: I ha dà dus muments. Avant las elecziuns dal 2019 han ins vis che la PBD na cuntanscha betg pli la fermezza da fracziun cun tschintg sezs en il Cussegl naziunal. Nus avain discutà cun il president da la PBD, Martin Landolt, d’ans unir. Il segund mument: En las elecziuns dal 2019 ha nossa partida mobilisà il meglier da tut las partidas ses agens electurs. E tuttina avain nus pers 0,2 %. Nus avain vis che nus stuain avrir la partida per novs electurs.
Gianna Luzio: I dat anc in terz mument impurtant. Nus avain fatg scolaziuns cun noss candidats e candidatas. Nus avain mussà co pledentar electurs, per exempel la sonda avant il Volg. Noss candidats han ditg ch’els hajan savens fadia cun il «C». La glieud discurria be dal num da partida empè da posiziuns politicas. Nus avain ponderà co surventscher questa limitaziun e pensà ch’ina midada dal num fiss ina soluziun.
Tge rollas avais Vus gì durant la fusiun?
Gerhard Pfister: Jau hai fatg la discussiun cun la basa. A mai sco president – enconuschent sco politicher plitost conservativ – han ins cartì ch’i dovria la fusiun.
Tge regurdanzas avais Vus, dunna Luzio?
Gianna Luzio: Da Nadal 2019 ha Gerhard Pfister passentà las vacanzas a Segl-Maria. Jau sun era stada en il Grischun da Silvester e Bumaun 2019/2020. Nus ans essan inscuntrads en il Waldhaus a Segl-Maria in suentermezdi tar in café ed avain discutà co far la fusiun. Nus avain ditg, en in mez onn avain nus fatg quai (sto rir). Quai è stà illusoric. Ma forsa dovri er in pau naìvitad per gronds projects. Sch’ins savess da l’entschatta davent tge che vegn tut, na ristgass ins mai da cumenzar.
Tge è lura vegnì tut e tge rolla avais Vus gì?
Gianna Luzio: Jau e mes team avain tranter auter organisà l’uschenumnada «Urabstimmung». Igl è stà da trametter 90 000 bustas cun cedels da vuschar als commembers. Nus avain stuì tschertgar ina chanzlia che recepescha las respostas. E lura avain nus sviluppà ensemen cun ina firma spezialisada ina app per dumbrar ora las vuschs.
Tut quai è succedì durant la pandemia. Tge influenza ha lezza gì?
Gianna Luzio: La radunanza da delegadas e delegads ha stuì decider il november 2020 davart la fusiun. Lura èn vegnidas las restricziuns che maximalmain 50 persunas dastgian sa radunar. Entaifer trais emnas avain nus stuì organisar 13 differents lieus per che tuttas delegadas e tuts delegads possian participar ed avain stuì colliar tecnicamain via video quests differents lieus. Igl è stà stentas enormas, ma la finala èsi gartegià.
Gerhard Pfister: Da l’autra vart ha la pandemia pussibilità che nus avain pudì concentrar noss’energia sin la fusiun. Nus avain gì temp da discutar cun la basa. Nus avain nizzegià la fusiun per stgaffir per l’entira partida dal Center in’organisaziun cun structuras modernas e professiunalas.
Datti chaussas ch’èn stadas problematicas tar la fusiun?
Gianna Luzio: 60 % dals commembers èn s’exprimids en l’uschenumnada «Urabstimmung» per la midada dal num, 40 % encunter. Sche jau guard enavos, constatesch jau ch’il «C» è stà per bleras e blers – gist era per commembers giuvens – in element dad identificaziun.
Gerhard Pfister: In vegl politicher cumprovà da la Romandia ha ditg en quel reguard il di da la fusiun e midada da num: «Le cœur dit non, mais la raison dit oui.»
È la fusiun forsa ida per blers memia svelt?
Gerhard Pfister: Nus avain era gia ponderà, sch’igl avess dà in’autra via. Ma sch’ins è persvadì e stat al timun, ston ins agir. Ins na po betg dumandar Gion e Martin, uschiglio han ins il davos tschient opiniuns. Igl è intgins paucs che ston surpigliar la responsabladad. I po dar che quai ha laschà enavos tschertas blessuras. Il davos è la radunanza da delegads e da delegadas sa decidida cun 93 % da las vuschs per la fusiun. Oz è il Center ina nova partida.
Essas Vus loschs da gliez?
Gerhard Pfister: Jau stoss conceder che nus essan l’emprima giada dapi 1848 pli ferms che la Partida liberaldemocratica svizra (PLD) en il Cussegl naziunal, gliez è schon bel.
Il schaner 2023, in onn dad elecziuns naziunalas, ha il presidi dal Center survegnì ina brev d’in advocat da Berna. El ha resumà discurs cun anteriurs collavuraturs e collavuraturas dal secretariat general che han fatg – en furma anonima – grevas renfatschas envers Vus, Gianna Luzio, sco scheffa, per exempel ch’i regia in clima da tema al plaz da lavur. Co avais Vus recepì questas renfatschas?
Gianna Luzio: Igl è stà ina brev d’in advocat che n’ha betg declerà tgi che sias mandantas èn. La brev è ida al presidi dal Center – ed uschia a tut mes dudesch schefs che fan part da quest presidi. Dad ina vart èsi stà grevas renfatschas e da l’autra vart n’ha la brev cuntegnì nagins nums e nagins exempels concrets. I n’ha mai dà in plant giuridic. Sper il schoc persunal èsi era stà in schoc professiunal e politic.
Pertge?
Gianna Luzio: Jau hai savì che nus na pudain betg ans lubir in grond scandal durant quest onn electoral. Jau hai gea era vulì che la fusiun dal Center e la midada dal num sajan in success. Jau hai vis en privel quest project. Perquai hai jau ditg da l’entschatta davent che jau saja pronta da collavurar, saja averta per discussiuns e per dar scleriment. Però quai n’è betg simpel, sche las renfatschas n’en betg concretas e restan anonimas.
Co ha il presidi reagì?
Gerhard Pfister: Il presidi ha pliras giadas offrì a questas persunas anonimas via lur advocat u via post da mediaziun extern la pussaivladad per in discurs – schizunt respectond l’anonimitad. Nus avain plinavant decidì pliras mesiras internas ed externas che han tuttas mussà ch’i regia in bun clima da lavur sin il secretariat general e che Gianna Luzio mainia bain il team. Il presidi ha pronunzià sia confidenza a la secretaria generala.
Han las persunas anonimas ch’avevan discurrì cun l’advocat reagì sin Vossa offerta?
Gerhard Pfister: Fin ussa n’han questas persunas betg fatg diever da nossa purschida. Ellas n’han mai discurrì cun nus, mabain èn adina idas tar las medias, tge che jau deploresch fitg. Jau recepesch quai evidentamain uschia che dispitas politicas internas da la partida vegnan fatgas sin donn e cust da tuts collavuraturs dal secretariat general, ma cunzunt era da la secretaria generala.
Vus avais dà invista a nossa redacziun en plirs documents, per exempel parairis dad advocats u dal post da mediaziun extern. Da quests documents resorta che Gianna Luzio saja ina buna scheffa che maina in team motivà. Tuttina èn las veglias renfatschas puspè cumparidas en las medias l’entschatta da l’onn. Pertge?
Gerhard Pfister: L’entschatta da quest onn èn vegnids libers impurtants posts politics en nossa partida – in sez en il Cussegl federal ed il presidi da partida. Ins po supponer che quai haja dà andit a rivalitads internas. Jau na less betg specular, ma quai po avair giugà ina rolla ch’ins ha purtà la chaussa danovamain en las medias e cumbinà ellas cun pretensiuns e dumondas cleramain politicas.