2025 - Quests giubileums ans spetgan l'onn nov

Giubileums grischuns

Sin plaun chantunal festiveschan ils autos lur giubileum. Dapi 100 onns èn autos numnadamain lubids en il Grischun, quai suenter ch'els èn stads scumandads dal 1900 fin il 1925. Ils autos na sajan simplamain betg fatgs per las vias grischunas, era da lez temp l'argument dals opponents – charrotschas sajan pli adattadas.

Pir suenter nov emprovas ch'han fatg naufragi han ils umens grischuns vuschà 1925 en favur dals autos en il Grischun. Cunquai èn autos stads scumandads durant 25 onns en il Grischun. Quai è stà il pli lung scumond d'autos da tut ils chantuns svizzers.

Suenter l'onn 1925 è il dumber d'autos explodì e sa dublà durant blers onns – l'emprim onn devi 136 autos en il Grischun. In onn pli tard eran quai gia 283 autos, anc in onn pli tard lura 412 autos. Ozendi èn 115'000 autos registrads en il Grischun – quai munta, insatge dapli che mintga segunda persuna ha in auto.

Svilup dal dumber da vehichels en il Grischun:

Catastrofas da natira

50 onns suenter la legalisaziun d’autos en il Grischun ha in eveniment da natira scurlattà la Surselva. L'onn 1975 hai navì senza interrupziun dus dis, fin dus meters naiv hai dà durant quels dus dis. En la Val Medel è lura vegnida giu ina gronda lavina, che ha destruì chasas e plantas. Trais persunas èn vegnidas per la vita. Dapi lura n’è l’Acla betg pli abitada en la Val Medel – quai fin oz betg. Igl è simplamain memia privlus.

Ma suenter la catastrofa hai dà ina pitschna miracla: set persunas – tranter quellas dus uffants – han pudì vegnir deliberads or da la naiv. Els eran stads serrads en la naiv per passa 20 uras.

La pandemia

In eveniment che n’è anc betg ditg enavos è la pandemia da corona dal 2020. Ils 25 da favrer 2020 è vegnì confermà l'emprim cas da corona en Svizra – quai è stà il cumenzament da la derasaziun da la malsogna en Svizra ed en il Grischun. Silsuenter hai dà bleras mesiras per sminuir ils mortoris e las infecziuns: las scolas èn vegnidas serradas sco era ustarias, hotels, tut las butias e la plazza aviatica.

Passa 14'000 persunas èn mortas dapi lura pervia da corona en Svizra. Ultra da quai hai dà durant in mais in lockdown sever che scumandava quasi tut – ins na dastgava betg pli ir or da chasa.

Dapi lura èn passads tschintg onns. Oz na bad'ins nagut pli da la pandemia. I na dat nagina limitaziun tar persunas, ins na dovra nagliur in certificat da covid e tut ils hotels e restaurants han puspè avert.

Anniversaris famus

Il chantadur da la chanzun «Return to Sender» pudess festivar l'onn proxim in anniversari radund – Elvis Presley avess numnadamein 90 onns il schaner. Il chantadur è vegnì renomà ils onns 60 cun chanzuns sco p.ex. «Jailhouse Rock» e «Can't Help Falling In Love». Er il chantadur da reggae Bob Marley avess pudì festivar l'onn 2025 in anniversari radund – el avess cumplenì ils 6 da favrer 80 onns. Omadus chantadurs èn pero morts avant ch'els avevan 45 onns.

Autras persunas renumadas che festivassan in anniversari radund èn il filosof Friedrich Nietzsche e la primministra britannica Margaret Thatcher. Friedrich Nietzsche avess 125 onns, Margaret Thatcher 100 onns.