Tut tenor situaziun decida mintga alp co ir enturn cun la situaziun dals lufs. Uschia ha per exempel l’alp Frisal a Breil decis da betg pli chargiar nursas questa stad.
Pli baud pasculavan fin milli nursas sin questa alp. Ils ultims onns han ils purs anc chargià radund 300 animals. I haja dà problems tranter turists e turistas ed ils chans da protecziun. Perquai hajan els chalà cun ils chans ed empruvà da far dapli saivs. Ma cun la topografia da l’alp sajan els vegnids als cunfins.
Nus na pudain betg clauder giu mintga crap, quai na va betg!
La visita dal schef d’alp questa stad sin l’Alp Frisal è ussa colliada cun in tschert frust. Da vesair che las nursas n’en betg sin l’alp uss che il pastg fiss bel verd ed en flur fa mal ad el. Che ils purs han capitulà cunter il luf chaschuna era dumondas criticas. Han ils responsabels fatg avunda per proteger lur scossa ni vess’ins pudì far dapli?
Nossas nursas eran reconuschidas sco protegidas
Betg chargiar l'alp n'è betg la suletta schliaziun
I dat dentant era in'autra varianta per dar dumogn a la problematica dal luf. Questa primavaira ha la Confederaziun decidì da sustegnair ils purs cun 5,7 milliuns francs. Ils chantuns contribueschan anc ina giada 20% da quella summa uschia che total prest 7 milliuns francs stattan a disposiziun per material, mesiras e lavur supplementara pervia dals lufs.
Reparter ils daners n‘è betg simpel
L'ordinaziun per tge ch'i dat tut daners ha l'Uffizi federal d'ambient relaschà pir il matg da quest onn. Per bleras alps che han chargià ils animals mo paucas emnas pli tard è quai stà memia tard ed ellas han stuì empustar il material senza savair sche quel vegnia indemnisà da la Confederaziun ed il chantun. Sco Batist Spinatsch dal Plantahof ha detg a RTR ha il chantun instradà ina procedura nua ch'ils purs e las alps san annunziar il basegns. Entaifer duas emnas avess la decisiun pertutgant la finanziaziun d'esser sin maisa. Tenor Spinatsch giavischan ils responsabels cunzunt chasettas mobilas per ils pasturs, dronas termicas per survegliar las muntaneras durant la notg e da trid’aura e material per scurrentar ils lufs.
Betg tut material è disponibel
Tenor Batist Spinatsch n’èsi per quest onn betg pli pussaivel da survegnir tut il material giavischà. Quai pertutgia cunzunt las chasettas mobilas per pasturas e pasturs e las dronas termicas. Vinavant ha il chantun stuì sclerir il diever dal material per scurrentar ils lufs. Per part croda quai material sut la lescha d'armas e na dastga betg vegnir repartì mo uschia al persunal. Ussa vegn quai material deponì tar ils guardiaselvaschina e repartì tenor basegn. Er il chantun sez fa diever dals daners da la Confederaziun. Uschia han tant l'uffizi d'agricultura sco era l'uffizi da chatscha acquista ina chasetta mobila per avair la pussaivladad d'intervegnir al lieu sch'i fa basegns.
Las alps s’adatteschan
Tut tenor situaziun decida mintga alp co ir enturn cun la situaziun dals lufs. Uschia ha per exempel l’alp Frisal A Breil decis da betg pli chargiar nursas.
Sin l’alp Lavaz en la Val Medel han ils responsabels empustà material supplementar per proteger la muntanera da nursas. Entant che la chasetta per il pastur è arrivada e montada, spetga il fittadin da l’alp Flurin Steiner anc sin la drona termica e sin il material per scurrentar ils lufs.
I giaja, dentant mo cun sforzs enorms.
El craja ch'il material savess gidar da controllar e da manar la scossa ed ils chauns da protecziun durant dis cun trid’aura. Plinavant spera el, che quellas instruments pudessan dar infurmaziuns per meglierar il monitoring da las scossas.
Il pli impurtant saja però ch’ins haja in pastur cun experientscha e buns chauns. L’alp Lavaz ha entant quatter chauns da protecziun. L'engaschi ch'ins stoppia far oz e tenor ils responsabels da l’alp Lavaz enorm grond. Ma i giaja mo anc uschia. Il paster Georg Jacob di perquai:
Jau chapesch mintga paster che decida da betg pli far quella lavur.
E sco blers auters giavischan era ils responsabels da l’alp Lavaz ch'ils lufs vegnian regulads pli ferm en il futur.
