Betg spectaculara, ma forsa inquietanta – uschia sa lascha resumar la radunanza annuala da la Lia rumantscha a Vella. 42 delegadas e delegads vegnan a Vella. En tut dessi atgnamain 65 delegads da las 11 uniuns affiliadas. Markus Solinger, il nov secretari general da la Lia Rumantsche è sa preschentà il venderdi passà per l'emprima giada. Per las bleras delegadas e delegads è l'emprim contact cun Markus Solinger stà pli interessant che las tractandas. Tge vegn spetgà d'el?
Avant la radunanza ha in delegà numnà la digitalisaziun: «Là avain nus grond potenzial», di quel. In'ulteriur delegà vul ina anc pli ferma colliaziun en la Rumantschia, e «che la tematica dal Rumantsch grischun ed ils idioms svanescha or dals chaus.» Ed en general vul ina delegada «in bun fil cun la populaziun e che la conversaziun saja qua». Che Solinger n'è betg da la petta rumantscha, n'ha nagina delegada e nagin delegà vesì sco dischavantatg.
«Jau ma sent sco la tscharescha sin la petta»
Avant bun in mez onn è Markus Solinger daventà secretari general da la Lia Rumantscha. El è enfin uss strusch stà enconuschent en ils tschertgels rumantschs. Ch'el n'è enfin ussa betg stà part da la petta rumantscha, fetschia bain a quella organisaziun cun structuras in pau antiquadas. Markus Solinger portia in nov vent en la Lia, quai han differents preschents e preschentas ditg.
Tractandas nundispitaivlas
Nagins delegads na trametta la Giuventetgna Rumantscha (GiuRu). Ella scriva enstagl ina brev. Durant la radunanza vegn questa brev preschentada ed il nov secretari Markus Solinger metta en vista ina discussiun surlonder sut varia. Ma il davos manca il temp. Igl è dad ir a l’aperitiv e suenter suonda il concert Rodas cun Corin Curschellas. Il problem da la GiuRu, che ha fin ussa procurà per novas generaziuns che s’engaschan per il rumantsch, na vegn betg discutà.
Cudeschet per novnaschids
Ils plans per las activitads dal 2024 ha la suprastanza preschentà en ina broschura da 15 paginas. Sut il chavazzin «cuminanza» pon ins leger tranter auter: Mintga novnaschì en il territori rumantsch duai survegnir «in cudeschet cun in bainvegni che fa gust a nossa lingua materna». Plinavant duain creschids, che sa domicilieschan en vischnancas rumantschas, vegnir motivads dad emprender la lingua.
Sut il chavazzin «promoziun» cumpara, sco adina ils ultims onns, la digitalisaziun dal rumantsch nua che la Lia vul surpigliar «ina coordinaziun strategica» per las bleras activitads che marschan. Sut il chavazzin «interess» vegn per exempel menziunà il messadi da cultura ch’il Parlament federal tracta l’onn 2024. Il messadi definescha era quants daners che la Confederaziun impunda per il rumantsch.
Unanimamain han ils delegads e las delegadas approvà tant las activitads per il 2024 sco era il preventiv. Lez preveda in retgav total da 3'826'400 francs ed expensas da 3'863'400 francs.
Puspè ina scuntrada?
Er il rapport dal 2022 ed il rendaquint cun expensas da 4'046'811 francs ed in plus da 44'705 francs ha la radunanza approvà. Igl è stà l’emprim onn da gestiun da las duas co-presidentas Urezza Famos e Gianna Luzio.
Las proximas radunanzas da delegads n’ha dal reminent betg pli lieu l’october, mabain adina l’emprima mesadad da l’onn. Ils delegads e las delegadas han midà las statutas en quest senn. Pussaivlas èn en l’avegnir era sedutas virtualas dals organs da la Lia. Sandra Baltermia-Guetg da Salouf è vegnida elegida sco nova suppleanta per la cumissiun da gestiun.
Ina proposta or dal ravugl da la radunanza, da puspè organisar ina gronda scuntrada per promover il senn da cuminanza dals Rumantschs e da las Rumantschas, è vegnì prendida si cun ina tscherta sceptica da las co-presidentas.
Ils ultims onns haja la Lia rumantscha fatg atras temps burascus, ha Gianna Luzio ditg senza specifitgar tge ch’è stà burascus. Ins stoppia uss far pass per pass e tegnair quint a las resursas. Era Urezza Famos n’ha betg vulì far empermischuns e svegliar speranzas vanas. Ella ha fatg attent ch’ins ha festivà il 2019 a Zuoz ils tschient onns da la Lia rumantscha sco grond eveniment per Rumantschs e Rumantschas.
GiuRu en pitgiras
42 delegadas e delegads èn stads la sonda passada a la radunanza da la Lia Rumantscha a Vella. Da la Giuventetgna Rumantscha, che pudess trametter quatter delegads, n’è nagin stà da la partida – enstagl è vegnida mussada ina brev inquietanta.
Indesch uniuns affiliadas dumbra la Lia Rumantscha – ina dad ellas è la Giuventetgna Rumantscha (GiuRu). Ella ha procurà ils ultims decennis adina puspè per nova glieud che s’engascha per la lingua. Ma il schlantsch da l’uniun para dad esser tschessà. Ella ha gnanca pli pudì prender part a la radunanza da la Lia Rumantscha la sonda passada a Vella.
En ina brev ch’è vegnida mussada als delegads ed a las delegadas, descrivan Leta Arpagaus e Manuel Sonder, ils dus ultims suprastants da la GiuRu, lur pitgiras: «En dus empruvain nus cun tutta forza da salvar l’uniun, ma nossa energia sa sminuescha.»
Dal rest è la radunanza da la Lia Rumantscha stada segnada dad unanimitad. Las duas co-presidentas Gianna Luzio ed Urezza Famos han preschentà il rapport e rendaquint 2022 ch’èn vegnids approvads senza cuntravuschs. Il nov secretari Markus Solinger ha preschentà ils plans ed il preventiv per l’onn proxim che la radunanza ha era lubì unanimamain.
