La filantaria Vetsch è in manaschi da famiglia a Pragg-Jenaz en quarta generaziun. Cun otg emploiads ed emploiadas produceschan els products da launa cun metodas e maschinas tradiziunalas. Ella vegn quest onn undrada cun il Prix Montagne ch'è dotà cun 40'000 francs. Quai per onurar la creaziun da lavur en il territori muntagnard svizzer.
-
Bild 1 von 3. Bildquelle: RTR.
-
Bild 2 von 3. Bildquelle: RTR.
-
Bild 3 von 3. Il president da la giuria Bernhard Russia sudat il premi. Bildquelle: RTR.
Launa è sutvalitada
Ozendi vegnia launa bler duvrada sco material d'isolaziun, u perfin brischada. Launa haja dentant fitg bunas qualitads, di Christoph Vetsch. Enturn 15 tonnas launa elavurescha la filantaria Vetsch mintg'onn. Principalmain launa da nursas ma era d'alpaca. Uschia po per exempel la famiglia Jegen da Serneus surdar la launa da lur alpacas e obtegnair products or da quella. Quai na fiss betg pussaivel senza la filantaria Vetsch.
Lavurs fan els per l'ina sin incumbensa, sco p. ex. far chanels per clients che portan sez la launa. E per l'autra cun cumprar la launa da purs per producir agens products, sco p. ex. cuvertas da letg. Tut quai fan els cun maschinas per part anc fitg veglias. La maschina da stgarsinar (Kardmaschine) è sco in petgen e fa or da la launa in vlies.
Nus vivin fermamain da la tradiziun ed era in zic d'in caracter museal, che nossas maschinas han. La maschina da stgarsinar è 100 onns veglia.
La maschina da stgarsinar è da l'onn 1916, la maschina da filar è dals onns 1960. Autras maschinas èn dentant pli novas, sco la nova maschina da filar pitschna ch'els dovran per era pudair far incumbensas pitschnas.
Impressiuns da la filantaria
-
Bild 1 von 8. Christoph Vetsch. Ensemen cun sia dunna Jeannine mainan els la filantaria en 4. generaziun. Il 1889 era la filantaria vegnida averta da ses basat. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
-
Bild 2 von 8. Il tat Ulrich Vetsch. Ina da las raras fotografias en la fabrica da pli bauld dals Vetschs. La fotografia è da ca. fin dals onns 1970, entschatta 1980. La maschina da l'onn 1916 funcziunava gia lura ed anc oz (2023). Bildquelle: Christoph Vetsch.
-
Bild 3 von 8. Basat cun biadis. Data nunenconuschent. Bildquelle: Christoph Vetsch.
-
Bild 4 von 8. La pli nova investiziun. Quai è la maschina da filar pitschna, la pli nova invenziun dals Vetschs. Uschia pon els era elavurar pitschnas incumbensas. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
-
Bild 5 von 8. Colurar. Era il colurar è ina part dals pass da lavur ch'ils Vetschs fan sezs. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
-
Bild 6 von 8. Dapi 134 onns. Launa vegn elavurada dapi 134 onns en la filantaria Vetsch a Pragg-Jenaz. Quai en furma da vlies, tarpun u rauba per far chaltschiel. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
-
Bild 7 von 8. Launa era da lamas. I vegn mess paisa sin launa regiunala. Principalmain launa da nursas u era lamas vegn elavurada a Pragg-Jenaz. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
-
Bild 8 von 8. Cuvertas sco resultad. Patricia Jegen dal bain da schember po, grazia a la filantaria Vetsch, elavurar vinavant la launa da ses lamas a cuvertas per durmir. Bildquelle: Alexandra Rozkosny, Schweizer Berghilfe.
Prix Montagne
Gia dapi 13 onns vegn surdà il Prix Montagne. E gia dapi 13 onns è Bernhard Russi il president da la giuria. Quest onn è si'ultima giada, en il futur vegn Dario Cologna a surpigliar questa incumbensa. Il Prix Montagne vegn surdà da l'Agid svizzer per la muntogna e la cuminanza da lavur per ils territoris muntagnards. Dotà è il pretsch cun 40'000 francs. El vegn surdà a Berna.