Siglir tar il cuntegn

Chalandamarz 2025 Cun zampugns, talacs e stgellas

Tge tips da stgellas datti? Dapi cura datti plumpas en l'Engiadina? E co vegnan stgellas producidas? RTR dat resposta.

Las plumpas grondas, ina tradiziun da Zuoz

En Engiadina vegniva festivà la festa da Chalandamarz cun talacs e zampuns, stgellas che purs avevan per lur muaglia. Il cortegi vegniva partì en tenor la vegliadetgna.

A Zuoz ha la famiglia aristocrata Orlandi però introducì la plumpa gronda. La famiglia Orlandi, ina famiglia fitg bainstanta aveva cumprà in chastè enturn l’onn 1792 en il chantun Turgovia e là devi grondas plumpas gia pli lunsch. La famiglia Orlandi ha decis da cumprar quellas e manar a Zuoz, da quest temp era quai era in simbol per demonstrar il bainstar.

La prima plumpa en Engiadina Bassa

Era en Engiadina Bassa gievan ils uffants cun talacs e zampugns, nagin na possedeva grondas plumpas. La famiglia Schmidt a Sent ha midà questa tradiziun. Il bab da Balser Schmidt, Andri, era fascinà da l’istorgia da «Uorsin» scritta da Selina Chönz ed illustrada d’Alois Carigiet. Andri Schmidt ha retschavì sco regal ina plumpa, uschè ha el l’onn 1946 pudì ir sco emprim cun ina plumpa gronda a la festa da Chalandamarz.

Co pon ins differenziar las differentas stgellas?

Durant il cortegi da Chalandamarz portan ils uffants savens ina stgella per stgatschar ils spierts da l’enviern e per dasdar quels da primavaira. La furma, la grondezza ed er il tun da quella stgella è dentant adina in pau autra.

Chalandamarz – Bedeutung und Geschichte des Brauchs

Avrir la box Serrar la box

Jedes Jahr Anfang März ist die Zeit des Chalandamarz. Ein farbenfroher und lauter Brauch, der hauptsächlich im Engadin, Münstertal, Bergell, Puschlav, Misox, Albulatal und Oberhalbstein gefeiert wird. Der 1. März war während Jahrhunderten der Jahresanfang, wie uns das die letzten vier Monate mit ihren Zahlen immer noch in Erinnerung rufen. So leitet sich der Dezember von der lateinischen Zahl zehn (decem) ab, also der zehnte Monat nach dem 1. März. Während langer Zeit fanden auch die Gemeindewahlen am 1. März statt.

Beim Chalandamarz zieht die Schülerschaft mit lauten und grossen Kuhglocken, Gesang und Peitschenknallen durch die Strassen. Die Gestaltung ist jedoch von Dorf zu Dorf unterschiedlich. Typischerweise tragen die Jugendlichen eine blaue Chalandamarz-Bluse mit roter Mütze und Halstuch.

Chalandamarz: Bedeutung und Geschichte

Der Begriff Chalandamarz hat seinen Ursprung aus dem Lateinischen «calendae», woraus sich auf Romanisch «Chalanda» entwickelte. Dies bedeutet «die ersten Tage eines Monats». Obwohl nur in wenigen Talschaften Graubündens gefeiert, ist der Chalandamarz international bekannt. Dank des romanischen Kinderbuchs «Schellen-Ursli» von Selina Chönz mit Bildern von Alois Carigiet, das ein weltweiter Bestseller geworden ist, ist der Brauch international bekannt geworden.

Chalandamarz: früher und heute

Stöbern Sie in längst vergangenen Zeiten. Auf unserer Plattform nossaistorgia.ch erfahren Sie, wie die Tradition früher gefeiert wurde.

Gia emnas avant il di da Chalandamarz va la gronda part dals uffants tar ils purs en vischnanca per survegnir d’emprest ina stgella adattada. Brunsinas na ves’ins dentant betg savens, cun quai che quellas èn fitg delicatas e na cumportan era betg bain las temperaturas bassas.

Adatg: Las expressiuns pon variar da vitg a vitg!

Plumpa

Marun 

Talac

Zampugn

Brunsina

Roll

Ultims sforz avant la festa 

En las vischnancas che festiveschan il Chalandamarz èn las chanzuns fitg impurtantas. Ellas vegnan chantadas da giuven e vegl, emprendidas vegnan questas chanzuns en scola. A Samedan exerciteschan ils scolars e las scolaras sin la plazza da scola. Dentant betg be il chantar, er il chaminar en la gruppa sto esser emprendì.

Il senn da tut quests exercizis dals scolars e da las scolaras è da procurar per in Chalandamaz senza incaps.

RTR actualitad 17:00

Artitgels legids il pli savens