Mardi ha l'Uffizi federal d'ambient (BAFU) dà glisch verda al chantun Grischun da regular quatter trieps. Quai munta ch'ils trieps da Stagias, dal Vorab, dal Beverin e dal Corn da Lantsch pon vegnir allontanads cumplainamain. Il chantun Grischun ha decidì ch’il sajettar ils trieps succedia en il rom da la chatscha supplementara.
Durant la chatscha d’atun
La cooperaziun da chatschaduras e chatschadurs succeda durant la chatscha d’atun sin tschiervs e chavriels. Quella vegn per il mument exequida regiunalmain. Cura che quella è terminada è era la decimaziun dals lufs entras ils chatschadurs terminada. «Tar la chatscha da lajetg na vegn quella pussaivladad betg dada. Là vegn sajettà cun ballins e quai na correspunda tenor nossa opiniun betg als criteris da chatscha d’animals cun la grondezza d’in luf», di Arno Puorger, responsabel per il sectur d’animals da rapina gronds tar l'Uffizi da chatscha e pestga dal chantun Grischun.
A l’infurmaziun da glindesdi saira en Casa Cumin a Glion èn radund 100 chatschaduras e chatschadurs sa participads. Els han là gì la caschun da retrair la legitimaziun da sajettar lufs dal triep dal Vorab. L’orientaziun è stada accessibla sulettamein per ils chatschadurs pertutgads dal perimeter ed als represchentants dals meds da massa ch'han gì da sa tegnair vi da differents criteris en lur registraziuns.
Perimeter definì
Il perimeter en il qual lufs dal triep dal Vorab dastgan vegnir sajettads è fixà cleramain sin ina carta, medemamain quel dals trais ulteriurs trieps. La regulaziun succeda tenor la nov'ordinaziun federala tar la lescha da chatscha federala ch’è en vigur fin ils 31 da schaner 2025. Tenor quella èsi era pussaivel ch’il chantun permettia da sajettar lufs en ils perimeters fixads tar la proxima chatscha auta. A partir dal favrer 2025 duai ir en vigur ina nova ordinaziun che duai lura restar valaivla a lunga vista. Quatter criteris èn stads en il center da l’infurmaziun:
- savida davart la biologia ed il cumportament dal luf
- giuditgar/observar l'animal
- directivas per sajettar il luf
- agir dal chatschadur avant e suenter il sajet.
Ina chatscha reglada
Per la regulaziun da lufs quest atun entras catschaduras e catschadurs valan las medemas directivas fundamentalas sco tar la catscha d’atun, tranter auter ils temps da sajettar. Tenor Arno Puorger duain ils animals giuvens vegnir sajettads en emprima lingia, schebain ch’i n'è betg simpel da distinguer giuvens da vegls. Ils giuvens, naschids la primavaira, èn gia pulit gronds. Exclauder na possian ins era betg ch’in auter luf vegnì natiers crodia. Catschaduras e catschadurs che dattan in sajet sin in luf ston orientar ladinamain la surveglianza da chatscha. Il luf sajettà va en possess dal chantun. El vegn allura intercuritg. All’informaziun ha Arno Puorger appellà a l'agir discret da las participantas e dals participants da la regulaziun.
Arno Puorger cumpareglia quella reducziun da lufs cun la chatscha da capricorns: «Igl è ina chatscha regulada d’in animal protegì.» Il mument vivan 12 trieps da lufs u radund 130 lufs en il Grischun. Quatter da quels èn problematics tenor l’avis da l’uffizi. In da quels è il triep dal Vorab che viva sin la vart sanestra dal Rain en la Foppa. Tenor Arno Puorger ha quest triep cumenzà a sa spezialisar sin muvel ed ha stgarpà quest onn in vadè da trais mais.
In tal cumportament è motiv avunda d’eliminar il triep tenor la legislaziun federala.
Per la regulaziun dals lufs da quest atun tras chatschaduras e chatschadurs valan las medemas directivas da basa sco tar la chatscha d’atun, tranter auter era las uras da sajettar. Tenor Arno Puorger duain en emprima lingia vegnir sajettads ils animals giuvens, malgrà ch’i n’è betg simpel da differenziar ils animals giuvens dals vegls. Ils animals giuvens ch'èn naschids la primavaira èn gia pulit gronds. Excluder na possian ins era betg ch’in auter luf che vegnia novnaschì crodia davent.
Ina gronda sfida
Questa regulaziun è ina fasa da pilot. Nus chatschadurs vegnin observads, igl è ina fasa fitg difficila che pretenda precauziun.
La Pro Natura ed il WWF n’hajan betg mess cumplettamain en dumonda l’intenziun dal chantun da sajettar quests lufs ed uschia prendì in pau il vent a l’opposiziun.
«La chatscha da capricorns mussa co ch’ina chatscha regulada po avair success», di Tarzisius Caviezel e punctuescha: «L’Uniun chantunala dals chatschadurs da patenta dal Grischun sustegna questa regulaziun dals lufs.» Per quai dovri era ils chatschadurs, ma quels stoppian esser conscients da lur responsabladad: «Igl è ina incumbensa difficila e nus stuain impedir da rumper porcellan. La regulaziun è ina gronda sfida che sto vegnir fatga cun professiunalitad e cun respect. Nus vulain mussar che nus pudain ademplir questa incumbensa.»
