Anc quest onn sto Anna Giacometti cumparair davant la Dretgira regiunala Malögia. Quella sto giuditgar sche la cussegliera naziunala – ed ulteriurs quatter inculpads – vegnan punids pervi da mazzament per negligientscha. Otg alpinists eran morts il 2017 en la bova da Bondo. La FMR ha discurrì cun Rahel Müller davart quest cas. L’advocata è experta per accidents en muntogna.
La bova da Bondo ha sepulì l‘avust avant set onns otg persunas ch’eran da viadi en la Val Bondasca. La procuratura publica grischuna n’ha il 2019 betg vulì purtar accusaziun ed ha sistì la procedura. Las famiglias dals confamigliars han protestà fin al Tribunal federal – e survegnì raschun.
La procuratura ha anc ina giada stuì sa fatschentar cun il cas. Avant duas emnas ha ella accusà tschintg persunas: dus collavuraturs da l‘Uffizi da guaud e privels da la natira, in geolog extern, l’anteriura presidenta communala da la Bregaglia Anna Giacometti ed in ulteriur funcziunari communal. «Mazzament per negligientscha» è la renfatscha a tut questas persunas che han giuditgà e decidì sche las sendas alpinas en il territori pertutgà duain vegnir serradas.
La FMR ha discurrì cun Rahel Müller davart quest cas. Ella posseda gronda experientscha giuridica areguard accidents da muntogna.
FMR: Datti savens talas accusaziuns sco l’actuala en il cas da Bondo?
Rahel Müller: Accusaziuns pervi dad accidents en las muntognas èn ina excepziun. La bova da Bondo è insumma in schabetg singular.
I dat pia darar accusaziuns . E quant savens suonda en quests rars cas ina condemnaziun entras ina dretgira?
Gliez datti be en cas spezials. Pertge i sto esser dads elements penals spezials ch’ina dretgira approvescha ina responsabladad tenor il dretg penal.
Il 2019 aveva la procura publica dal Grischun sistì la procedura. Las famiglias dals disgraziads han protestà. Il Tribunal federal ha decidì che la procura stoppia anc ina giada prender si il cas. Pertge atgnamain?
Il Tribunal federal aveva ditg che la procura publica haja violà ina cundiziun formala en la procedura.
Davart la culpaivladad n’ha il Tribunal federal pia ditg nagut?
Correct. Il Tribunal federal n’è anc betg s’occupà da la dumonda, schebain ins po renfatschar a las tschintg persunas involvidas in cumportament sbaglià.
Il fanadur ha la procura publica purtà accusaziun sa basond sin ina expertisa che di che la bova saja stada previsibla. Las autoritads grischunas avevan adina ditg il cuntrari. Tge schais Vus?
Jau n’enconusch betg l’expertisa. Impurtant è da savair: Ina procura publica dastga be desister d’ina accusaziun sch’igl è chaussa clera ch’i sa tracta d’in fatg che na vegn betg punì. Uschespert ch’i dat dubis, è la procura publica obligada da far accusaziun.
E co èsi davant dretgira?
Là èsi il cuntrari. Là vala il principi «in dubio pro reo». Gliez vul dir, ils inculpads dastgan be vegnir condemnads, sch’i n’exista nagins dubis vi da lur culpa. En il cas da Bondo datti para gia duas expertisas. Jau na less betg excluder ch’i vegn anc fatg ina terza. La dretgira sto giuditgar questas expertisas che tiran differentas conclusiuns. Il davos vala però sco ditg il principi «in dubio pro reo».
Quant impurtantas èn las expertisas? Glieud dal fatg ha valità avant la bova la situaziun uschia ch’ins na dovria betg serrar las sendas. Uss, suenter la bova, concluda in geolog en sia expertisa il cuntrari.
Expertisas èn fitg impurtantas. Tant ina procura publica sco er ina dretgira lascha far expertisas per survegnir la savida dal fatg che giurists na possedan betg.
E sche las expertisas vegnan a differentas conclusiuns?
Cun guardar enavos essan nus tuts adina pli perderts. Gist tar accidents da lavinas vesan ins savens gliez. Cura che la lavina è vegnida giuadora, schain nus tuts, ‘igl è stà cler ch’ella vegn’. Ma avant han tuts ditg, ‘forsa vegn ella, forsa betg’. Uss sto la dretgira valitar las expertisas en il cas da Bondo e trair sias atgnas conclusiuns.
Tschintg persunas èn inculpadas. Tgi porta la gronda responsabladad? Èsi l’anteriura presidenta da la Bregaglia, Anna Giacometti? Èsi ils dus collavuraturs da l‘Uffizi per la natira e l’ambient dal chantun? U il geolog extern?
Gliez decida la dretgira per mintga persuna inculpada separadamain ed independentamain.
Tge muntass ina condemnaziun da questas persunas per l’alpinissem u il sport en las muntognas?
En las muntognas vala il principi da l’atgna responsabladad. Sin fundament d’ina singula sentenzia, na sa midass anc nagut vi da l’atgna responsabladad.
E sch’i dess plirs cas e pliras condemnaziuns?
Sch’ins cumenza a ruier vi da quest principi, po quai manar adaquella ch’ins na parta betg pli da l’atgna responsabladad en il sport da muntogna.
Tge muntass gliez sche las dretgiras condemnassan en plirs cas las autoritads che n’han betg serrà sendas?
Lura serrass jau – sche jau avess da decider sco autoritad – en dubi adina las sendas da viandar. Gliez fiss la conclusiun.
Sendas, nua ch’i capita atgnamain be darar insatge, fissan en l’avegnir serradas?
Sin fitg bleras sendas alpinas exista in ristg ch’i croda crappa. Sch’i dat lura forsa in zichel pli gronds ristgs ed ina bova daventa pussaivla, serrass ins la senda pli svelt a moda preventiva. Dapli condemnaziuns ch’i dat en connex cun accidents da muntogna, pli precauts ch’ils responsabels daventan.
Co duessan las dretgiras tenor Vus decider?
Tenor mai èsi impurtant ch’ins attribueschia gronda paisa a l’atgna responsabladad en las muntognas. Fin uss han las dretgiras en ils blers cas era renconuschì gliez.
Hai gia dà sumegliantas proceduras sco uss quella da Bondo en Svizra?
Jau n’enconusch nagina procedura en connex cun ina bova. I dat in cas che pertutga crudada da crappa en la Taubenlochschlucht en il chantun Berna cun in uffant ch’è sa disgrazià mortalmain. Il president da l’uniun responsabla per la senda da viandar è vegnì condemnà. Ma quai è stà in cas spezial.
Pertge?
Quai n’è betg stà ina senda alpina. Mabain ina senda bain frequentada e bain bajegiada ora en la vischinanza da la citad da Bienna. Igl era gia avant crudà crappa ed ins ha enconuschì il ristg.
