Siglir tar il cuntegn

Usits dal Grischun Chalandamarz

Cun il Chalandamarz vegn en divers stgatschà l'enviern, quai cun stgellas, chant e giaischlas. Il prim da mars tutga en Engiadina, il Grischun Central ed en las Valladas talianas tar in dals impurtants usits da l'onn.

Mintga onn il cumenzament da mars è temp per il Chalandamarz. In usit giagl e dad aut che vegn festivà prinzipalmain en Engiadina, Val Müstair, Bregaglia, Puschlav, Mesauc, Val d'Alvra ed il Surmir. Il prim da mars è durant tschientaners stà il cumenzament da l'onn, sco quai ch'ils nums dals ultims quatter mais da l'onn tradeschan anc oz. Uschia deriva l'origin dal term december da la cifra latina (decem), pia il dieschavel mais da l'onn, a partir dal prim da mars. Ditg devi il prim da mars er elecziuns communalas en las vischnancas.

Chalandamarz für Anfänger

Avrir la box Serrar la box

Jedes Jahr Anfang März ist Zeit für den Chalandamarz. Ein schillernder und lauter Brauch, der hauptsächlich im Engadin, Münstertal, Bergell, Poschiavo, Misox, Albulatal und Oberhalbstein gefeiert wird.

Der 1. März war jahrhundertelang der Jahresbeginn, wie die Namen der letzten vier Monate des Jahres noch heute verraten. So leitet sich der Ursprung des Begriffs Dezember von der lateinischen Zahl (decem) ab, also dem zehnten Monat des Jahres, ab dem 1. März.

Lange Zeit gab es am 1. März auch Gemeindewahlen in den Gemeinden. Von Chalandamarz aus ziehen die Schülerinnen und Schüler mit Schellen, Gesang und Peitschen durch die Dorfstrassen. Die Form des Brauchs ist von Dorf zu Dorf unterschiedlich. Typischerweise tragen die Jugendlichen ein blaues Hemd, eine rote Mütze und ein Halstuch.

Bedeutung und Geschichte

Die Bezeichnung Chalandamarz stammt vom lateinischen «calendae». Aus diesem Wort entwickelte sich das romanische Wort «Chalanda». Es bedeutet «die ersten Tage eines Monats». Obwohl der Brauch nur in einigen Bündner Tälern praktiziert wird, ist er weithin bekannt. Dank des Kinderbuchs «Ursin» von Selina Chönz mit Illustrationen von Alois Carigiet wurde der Chalandamarz international berühmt.

Da Chalandamarz fan las scolaras ed ils scolars cun stgellas, chant e giaischlas in cortegi tras las vias dal vitg. La furma da l'usit è da vitg a vitg differenta. Tipicamain portan ils giuvenils ina chamischa blaua, ina chapitscha cotschna ed in faziel da culiez.

Chalandamarz: muntada ed istorgia

Il tierm Chalandamarz deriva dal latin «calendae». Ord quest pled è sa sviluppà il pled rumantsch «Chalanda». Quai munta «ils emprims dis d'in mais». Malgrà che l'usit vegn be pratitgà en intginas valladas grischunas è el enconuschent lunsch enturn. Grazia al cudesch d'uffants «Uorsin» da Selina Chönz cun illustraziuns dad Alois Carigiet, ch'è stà in bestseller, è il Chalandamarz vegnì renumà internaziunalmain.

Chalandamarz: pli baud ed oz

Fufragnai en temps passads. Sin nossa plattafurma nossaistorgia.ch vesais Vus co la tradiziun è vegnida celebrada pli baud.

Chalandamarz – die Bündner Tradition – in Samedan im Jahr 1924
Legenda: Chalandamarz a Samedan l'onn 1924 RTR / nossaistorgia.ch

Impressiuns da l'usit Chalandamarz

Gust sin dapli cuntegns dal Chalandamarz

Avrir la box Serrar la box

Dapli videos chattais en nossa mediateca Play RTR.

Chanzuns da Chalandamarz

Chalandamarz, chaland'avrigl... Durant il Chalandamarz chantan ils uffants e giuvenils mordio. Intginas chanzuns èn rimnadas qua per Vus.

TSG 17:40

Artitgels legids il pli savens