L’uniun «Senioras per il clima» exista dapi il 2016. Damai ch’ellas èn sco senioras spezialmain periclitadas durant undas da chalira, decidan ellas da purtar plant encunter la regenza, che na fa tenor ellas betg avunda per las proteger da la midada dal clima:
In cas da precedenza
Tenor la chombra gronda (l’instanza la pli auta dal Tribunal europeic dals dretgs umans a Strasbourg), è la Svizra en retard cun sias mesiras per cumbatter la midada dal clima, e quai haja consequenzas negativas sin la vita da sia populaziun. La Confederaziun cuntrafetschia uschia a la convenziun dals dretgs umans, suttascritta il 1974.
Ch’il pli aut tribunal europeic sentenziescha la Svizra ad agir pli svelt e pli rigurusamain per proteger il clima, quai è in cas da precedenza: igl è l’emprima giada che la protecziun dal clima vegn declarada in «dretg uman».
Il coc da la sentenzia da Strasbourg
Basa per questa sentenzia è cunzunt la cunvegna da Paris (2015), entras la quala prest tuts pajais dal mund (era la Svizra) èn s’obligads a far tut il pussaivel per limitar l’augment da temperatura sin +1.5°C.
Il verdict da Strasbourg (in document da bunamain 300 paginas) n’è pia nagut auter ch’ina reprimanda ed in’admoniziun a la Svizra da tegnair en las finamiras ecologicas ch’ella has sezza gì mess si.
Ni noss’uniun, ni il tribunal fa prescripziuns concretas a la Confederaziun. Nus admonin simplamain da sa tegnair vid la finamira che la Svizra ha mess a sasezza. Ma quai che nus pretendain cun questa sentenzia, è ch’i giaja tut pli svelt!
Co enavant?
Ina sentenzia dal Tribunal europeic dals dretgs umans è lianta, na betg in’opziun. Malgrà quai, procura la sentenzia a Strasbourg per reacziuns vehementas e parolas sco «scandal», «dictatura da derschaders esters» ubain era la pretensiun che la Svizra duai ignorar questa sentenzia e forsa schizunt disdir la convenziun dals dretgs umans.
Extrar dal Cussegl da l’Europa n’è betg en l’interess da la Svizra. La Convenziun dals dretgs umans è in’empermischun vicendaivla da tegnair en quests dretgs , era cun la finamira da garantir uschia la pasch en l’Europa. E sche nus vulain che noss vischins sa tegnian vid questa convenziun, stuain era nus far quai.
Ils proxims mais vegnan a demussar, schebain la regenza svizra prenda en mira acziuns climaticas supplementaras, ubain sch'ella ristga dad ir en in conflict cun la curt da Strasbourg entras refusar la sentenzia.
Mo independentamain da quest cas svizzer: quai ch’ins observa, è che la via giuridica daventa adina pli savens in guaffen per proteger clima, fauna e flora.
Sin l’entir mund datti iniziativas ch'han per finamira dad ir avant dretgira cun delinquents ecologics, ubain era declerar la natira sco «subject giuridic» en la constituziuns. Uschia han p.ex. rustgs ecuadorians gudagnà in cas da dretgira ed ina laguna spagnola vegn tractada e protegida sco sch'ella fiss in «subject giuridic».
