Il mars 2012 ha la maioritad dal pievel svizzer ditg «gea» a l’iniziativa da segundas abitaziuns. Cun quest votum han votantas e votants probablamain pensà ch’i saja finì cun la construcziun nunlimitada da segundas abitaziuns, e quai en tut las vischnancas che han 20% u dapli segundas abitaziuns. Il problem è: In’iniziativa è be in pitschen text en la constituziun e betg ina lescha. La lescha fa il parlament.
Ina lescha cun massa excepziuns
Il mars 2015 era quai lura uschè lunsch. Il parlament a Berna ha acceptà cun gronda maioritad la lescha da segundas abitaziuns – inclus Socialdemocrats e Verds. Dapi lura n’èsi betg pli lubì da construir chasas novas cun segundas abitaziuns. Persuenter ha il parlament lubì che tut las chasas ch’existivan avant l’iniziativa – e quai èn var 95% da las chasa existentas – dastgan tuttina vegnir duvradas e vendidas sco segundas abitaziuns. Ina farsa? L’iniziativa vuleva bain limitar segundas abitaziuns. La consequenza da questa lescha: La dumonda per chasas existentas è creschida dapi lura extremamain, ed uschia er ils pretschs.
Pretschs nunpajabels – il martgà liber disdescha
En lieus turistics pajan ins per ina chasa en il vitg savens summas che surpassan la stimaziun da la chasa per trais u quatter giadas. Ina chasa suenter l’autra vegn en mauns da persunas cun raps a sfratg, e questas fan or da quellas chasas grondas e bellas villas per ina famiglia ch’è là be durant las vacanzas – per il rest da l’onn è la chasa vida. Auters dovran quests objects be per parcar in pèr milliuns ed anc auters per plazzar quels sin plattafurmas per abitaziuns da vacanzas che custan er là trais u quatter giadas tant sco quai che persunas cun pajas medias fissan bunas da pajar.
Per indigens e per persunas che vulan luvrar e star en la regiun vegni pli e pli grev da chattar spazzi d’abitar pajabel. Tge far, sch’il miradur, la cuschiniera, il postin, l'emploiada mercantila, il tgirunz, la scolasta, la famiglia cun uffants na po betg pli prestar da star en la regiun, nua ch'i procuran per il funcziunar quotidian.
Chattar abitaziuns pajablas en l'Engiadina bassa – in'odissea
Politica ed economia concedan: Nus avain in problem
Retschertgas en l'Engiadin’Ota e Bassa, ed er en Surselva, mussan: Nagin na snega il problem – ni las instanzas politicas, ni represchentants dal sectur da bajegiar, dal sectur d’immobiglias u da l’associaziun dals proprietaris da chasas. Tuts concedan il problem. Divergenzas datti dentant pertutgant la dumonda, co ch’ins duai schliar il problem. Là vegni delicat e brisant. Tschertas mesiras tutgassan il possess e tschentassan la dumonda: Tgi sto, stuess, fiss pront u pronta da renunziar a tge part?
La societad Anna Florin s’engascha per «cumüns vivs»
Cun l’urgenza dal problem è en l'Engiadina Bassa dacurt sa furmada la societad «Anna Florin», in moviment che consista da persunas preoccupadas e pertutgadas da la situaziun dramatica sin il martgà d’immobiglias. Var 100 commembers e commembras dumbra l’uniun suenter mo paucs mais. Lur giavisch: «cumüns vivs» ed ina populaziun activa en chaussa. Quai emprova l’uniun da cuntanscher cun campagnas d’infurmaziun e cun tschertgar la discussiun directa cun la populaziun locala. I va per sensibilisar e discutar tranter auter las dumondas: Tge impurtanza ha la cuminanza? Tge vala in vitg cun vita?
In exponent enconuschent en Svizra ed entant era sur ils cunfins naziunals ora è Riet Fanzun. L’architect giuven da Tarasp fa part da la suprastanza dad Anna Florin. El è il protagonist principal en il film dals Cuntrasts da la dumengia proxima «La lescha da segundas abitaziuns – ina farsa?».
