Ditg numnava ins el «tschess d'agnels» (Lämmergeier), perquai ch'ins veseva en quel utschè grond in chatschader da tschuts e chamutschs. Ed ins scheva era suenter ad el ch'el va cun uffants, il tschess barbet. L'entschatta dal tschientaner passà na devi perquai nagins pli d'els tar nus. Il 1913 è vegnì sajettà en l'Italia l'ultim tschess barbet da las Alps. Il tschess barbet era extirpà en las Alps. Nungiustifitgadamain – oz san ins ch'il pli grond utschè da las alps è in magliacadavers.
Ils onns 1980 han ins lura cumenzà a metter or ils emprims exemplars. L'emprim en l'Austria, lura en la Frantscha e l'Italia. Il 1991 èsi lura era stà en Svizra uschè lunsch. Suenter lungas preparativas – ch'han durà onns – èn ils emprims trais tschess barbets, Settschient, Moische e Margunet vegnids a Zernez. Naschids eran els en staziuns d'allevament (Aufzuchtstationen) a Vienna ed a Berlin. Ils 5 da zercladur 1991 eran ils tschess giuvens pronts ed èn vegnids mess or en la Val da Stabelchod en il Parc Naziunal Svizzer. Uschia ha cumenzà il return dal tschess barbet en las Alps svizras.
Oz quinta la Staziun ornitologica svizra da Sempach cun radund 350 individis che vivan en las Alps. En spezial l'Engiadina per exempel quintia tar in dals hot-spots per tschess barbets. Ma betg dapertut vai medem bain cun il pli grond utschè da las Alps, manegia Livio Rey, il pledader da medias da la Staziun ornitologica svizra da Sempach envers ils collegas dal schurnal regiunal da SRF.
A la populaziun dal tschess barbet en la regiun alpina vai da principi bain. Surtut tranter l'ost da la Frantscha enfin en Engiadina. En la periferia, en il rest da las Alps hai dentant plitost paucs exemplars. Là faschessi bain a las populaziuns, sch'i dess adina puspè tschess barbets dals lieus centrals che sgulassan er en la periferia.
Tuttina, la recolonisaziun dal tschess barbet en las Alps para d'esser ina istorgia da success. E quella pudess cuntinuar. Ils proxims diesch onns pudess il dumber sa duplitgar. Quai mussia almain in studi da la Fundaziun Pro Tschess Barbet e da la Staziun ornitologica svizra. Livio Rey metta a lieu quella previsiun. La prognosa fetschia natiralmain plaschair. Ella sa basa sin il surviver, la reproducziun ed il metter or utschels ch'haja lieu il mument. In augment dal dumber talmain grond saja dentant mo pussaivel perquai che la populaziun saja actualmain uschè pitschna.
La populaziun dals tschess barbets n'ha anc betg la grondezza ch'ella pudess avair natiralmain.
Sch'ils novs tschess barbets, che vegnissan vitiers, sa chasassan en il medem lieu sco las populaziuns ch'i dat schon u sch'els sa derasassan en novs lieus na possian ins betg dir ordavant. Impurtant saja simplamain ch'ils utschels hajan avunda nutriment e bunas plazzas da gnivar. Lura saja senz'auter probabel che tschess barbets cuan.
Ma i dettia era privels: Il studi mussia era che la populaziun saja sensibla. Schon paucs animals morts supplementars per onn – sper ils animals che moran pervia da chaussas natiralas – possian manar tar ina reducziun dal dumber. E privels dettia differents, di Livio Rey da la Staziun ornitologica svizra da Sempach.
Privels èn d'ina vart collisiuns cun indrizs d'energia da vent, cabels da trens u pendicularas. Era tissientadas, fraud ed il turissem pon esser in factur.
Disturbis a la plazza da cuar possian tanscher da persunas che vulan fotografar ils utschels e vegnan perquai memia datiers als gnieus, sur glieud che va a raiver. Ma era parasguladers e dronas possian esser in privel potenzial per il tschess barbet.
Sco gia menziunà, pon er indriz d'energia da vent esser in privel adina pli frequent. Il privel da collisiun sappia ins tenor l'expert minimar cun planisar indrizs sco rodas da vent, che sa chattan 15 kilometers davent dals gnieus da tschess barbets e dals lieus nua ch'els èn gugent. Quai sajan surtut spondas dal sid e lieus cun blers capricorns, perquai ch'ils cadavers da capricorns sajan la spaisa preferida dals tschess barbets. Era collisiuns cun cabels da trens e pendicularas pudessan ins, tenor Livio Rey, minimar cun demontar cabels che n'èn betg pli en funcziun u marcar quels cun signalisaziuns cun blers cuntrasts, per far pli visibels ils cabels per ils tschess barbets.
Or da l'archiv: