Il Cussegl dals chantuns lascha uss sclerir, co colliaziuns da glistas pudessan vegnir limitadas tar las proximas elecziuns dal Cussegl naziunal. El ha surdà duas moziuns per in'emprima examinaziun a la cumissiun responsabla.
Memia cumplitgà
Per il cusseglier dals chantuns grischun Martin Schmid da la PLD èsi cler. Gist tar las davosas elecziuns federalas haja el survegnì bleras reacziuns da Grischunas e Grischuns che hajan ditg ad el che quai votar saja simplamain memia cumplitgà.
La populaziun duai cun las elecziuns pudair decider tgi che represchenta els a Berna. Mo sch’ins ha tantas colliaziuns da glistas lura na san ins era betg tgi ch’è elegì. I vegnan adina puspè elegidas persunas che fan pli paucas vuschs che auters candidats, quai chaschuna irritaziun.
I saja perquai bain ed endretg da prender sut la marella il sistem d'eleger actual e da guardar nua ch'ins possia optimar quel.
Scumandar colliaziuns da glistas
Martin Schmid n’e betg il sulet che sa fatschenta cun quella tematica. Plirs parlamentaris han suenter las elecziuns da l’october inoltrà moziuns ed perfin iniziativas parlamentaras en chaussa. Uschia era il president da la PLD Svizra, Thierry Burkart.
En ina moziun pretenda el ch'i saja da restrenscher il dumber da glistas che mintga partida ni gruppaziun dastga inoltrar per las elecziuns. En ina segunda moziun vul el ch'il Cussegl federal fetschia ina proposta per in sistem d'eleger senza colliaziuns da glistas tranter las partidas. Quai augmentassi la transparenza ed las votantas ed ils votants savessan uschia adina tgi che profiteschia da lur vusch.
Andreas Glaser dal Center da democrazia Aarau ha qua dentant resalvas.
Quai dischavantagiass cunzunt quellas partidas che fan gugent colliaziuns da glistas sco per exempel l’Allianza dal Center ni cunzunt partidas pitschnas che n’avessan strusch pli la schanza da gudagnar sur ina colliaziun da glistas anc in sez.
Impurtant per partidas pitschnas
Las colliaziuns da glistas duai numnadamain egualisar almain per in ton l’effect ch'il sistem da proporz avantagescha cunzunt partidas ni gruppas che survegnan bleras vuschs. Grazia a las colliaziuns da glistas pon era partidas ed gruppas pitschnas gudagnar in sez. I valan sco ina partida, lur vuschs vegnan quintadas ensemen ed na van betg a perder.
Sch'ins vul tuttina far fin cun quellas colliaziuns da glistas sur differentas partidas vi lura vesa Andreas Glaser il mument cunzunt in sistem d'eleger che ademplescha ils pli blers criteris pertutgant gistadad ed risguardar la veglia da las votantas ed dals votants.
La schliaziun la pli consequenta fiss da scumandar las colliaziuns da glistas ed d’introducir il proporz dubel, quasi il sistem dal Grischun. Eventual cun ina cundiziun da maiorz sco il Grischun.
Proporz dubel dal Grischun sco model
Avant prest dus onns han Grischunas ed Grischuns per l’emprima giada elegì uschia il Cussegl grond. Transferì sin il nivel naziunal muntass quai ch'ils 200 sez dal Cussegl naziunal vegnissan l’emprim repartids tenor tut las vuschs ch'ina partida fa els 26 chantuns da la Svizra ed ils sez gudagnai suenter repartì els chantuns.
Per il cusseglier naziunal Jon Pult da la PS fiss quai la dretga via ed el crai era ch'il suveran svizzer schess gea ad uschia in sistem.
A la fin ston tut las votantas ed tut ils votants avair il medem pais tar la represchentanza en il parlament. Quai è cumplitgà mo ins po far quai. Il Grischun ha mussa quai nua che passa 70% han ditg gea ad in sistem dal dubel proporz ch’es cumplitgà mo correct.
Ed el n’e betg il sulet. Il cusseglier naziunal Marc Jost da la Partida evangelica da la Svizra pretenda cun sia iniziativa parlamentara gist quai. Il mument evaluescha la cumissiun correspundenta la chaussa.
Strusch midadas spertas
Malgrà tut las discussiuns: Che las Svizras ed ils Svizzers vegnan gia a chaschun da las proximas elecziuns federalas il 2027 a votar en in'autra furma è pauc probabel. Quai mussa era in sguard el passà. La davosa gronda midada dal sistem d'eleger, abstrahà dal dretg da vuschar da las dunnas, è stada l'introducziun dal proporz ed las colliaziuns da glistas avant passa 100 onns.