Tranter 2'000 e 2'500 persunas rumantschas stattan a Turitg e furman uschia la diaspora rumantscha la pli gronda. Da chattar els n’è betg grev, sco che participantas e participants dal Tavulin Interrumantsch, decleran.
Ins entaupa adina puspè persunas cha discurran u chapeschan rumantsch
A Turitg na ston ins dentant spetgar sin scuntradas casualas. L’Uniun da las rumantschas e dals rumantschs en la bassa organisescha numnadamain mintg’emprim mardi ina maisa radunda per persunas rumantschas u interessadas. Uschia datti era las pli differentas istorgias. Per exempel quella da Henning Hanson, ch’è dapi l’onn 2000 en Svizra ed ha emprais rumantsch.
Cura che jau hai udì rumantsch l’emprima giada hai jau ditg, che jau vi emprender quella lingua
Sa chapescha èn era rumantschas e rumantschs da lingua materna a la maisa e sa barattan durant ina tschaina cuminaivla. Ina dad ellas è Annatina Solinger, oriunda da Sent. La postina reparta sulet en ses sectur radund 30 gasettas rumantschas.
Sche jau salid per rumantsch datti adina reacziuns legheras
Il manual per la diaspora
Che inscunters sco il tavulin èn da grond’impurtanza per la vita rumantscha a Turitg, di era Viola Cadruvi. L’assistenta scientifica per litteratura e cultura rumantscha a l’Universitad da Turitg è mamma da dus uffants. Ella è creschida si giu la Bassa, cun lingua materna rumantsch e dat vinavant la lingua a ses uffants. Per mantegnair la lingua era pli tard dovri era contacts socials cun auters uffants rumantschs. Pervi da quai organisescha ella occurrenzas a Turitg, sco per exempel il Son Niclà rumantsch u Chalandamarz.
Ils uffants duain vesair, ch’era auters uffants discurran rumantsch
La decisiun da discurrer insumma rumantsch culs uffants è savens ina decisiun da cor ma era conscienta, declera Andrea Brosi, che viva cun sia famiglia a Scuol e Turitg. I saja cler ch’ins vul dar cun il rumantsch, ils uffants hajan dentant era in avantatg linguistic.
Cun persvasiun, perseveranza ed inscunters socials po la lingua rumantscha pia era viver e surviver en la diaspora. Impurtant saja ch’ins haja contact cun il rumantsch sin mintga stgalim e ch’ins cumenza baud.
Pli baud ch’ins cumenza cul rumantsch, meglier ch’igl è.
Na l’ultim dovra quai era sustegn extern, declera Gian Andri Caviezel, da la canorta rumantscha a Turitg. Sper la persvasiun ed ils inscunters socials saja il svilup da la diaspora era ina dumonda finanziala.