La palma – simbol dal Tessin – è vegnida importada da la China la fin dal 19avel tschientaner ed ha mussà ils ultims onns ses caracter invasiv e colonisà ils guauds dal Tessin. Da Tegna tochen a Ronco sur Ascona e Sementina, da Caslano tochen Paradiso pericliteschan las palmas Trachycarpus fortunei la multifaradad da las spezias ed ils guauds da protecziun.
Nicola Schoenenberger, directura da l'iert botanic a Genevra, è stà in dals emprims che ha fatg attent sin il fenomen da l'invasiun da palmas en il Tessin. «Sche la palma vegn, vegn tut il chagliom diversifitgà remplazzà cun ina unica sort ch'engola la glisch e lascha svanir la multifaradad da las spezias», ha el declerà en ils microfons da Falò.
Protecziun periclitada
En il Tessin han 90 % dals guauds ina funcziun da protecziun. La mesadad da quests serva directamain a proteger la vita dals umans, ils centers da la populaziun e las infrastructuras. La renovaziun dal guaud è da muntada essenziala; quai vegn dentant engrevgià pli e pli da la midada dal clima, cun spezias da selvaschina invasivas ch'impedeschan la creschientscha da plantas giuvnas. Facturs che inquieteschan il manader da l'uffizi da planisaziun forestala, selvicultura e protecziun dal guaud, Adrian Oncelli: «Sche nus n'avessan betg il guaud, stuessan nus remplazzar questa protecziun cun mirs da sustegn e raits cunter crudada da crappa che chaschunan custs bler pli gronds che la cultivaziun dal guaud e ch'avessan ultra da quai segiramain consequenzas fitg negativas per la natira e la cuntrada.»
Igl èn ils animals!
Ina palma porta 10'000 fritgs. Ed en il Tessin han las palmas oz ina fitg gronda abilità da sa derasar che vegn stimada sin 80 pertschient. Per la derasaziun dal sem èn responsabels animals, en spezial en l'enviern sch'i ha pauc auter nutriment. Per savair predir precisamain il potenzial invasiv da la palma en la natira èsi da savair che sort d'animals che sa nutreschan dals fritgs. L'institut federal per la perscrutaziun dal guaud, naiv e cuntrada WSL en collavuraziun cun la staziun ornitologica a Sempach ha retschertgà quai. Cameras infracotschnas drizzadas sin las palmas filmeschan dapi emnas. Ed er per il perscrutader Boris Pezzatti hai dà intgina surpraisa: «Nus savevan cha merlotschas ed ils puppencotschens sa nutrivan da las palmas. Ma nus avain chattà ora cha dasper ils utschels aman er ils ratuns las palmas.»
Per Boris Pezzatti è la palma ina vaira perditga da la midada dal clima: «Dapi ils onns 1980 pon ses sems crescher en la natira en nos grads da ladezza. Ma ella n'è betg l'unica spezia che profitescha da la midada; nus essan perdetgas d'in process da la «laurofillizzazione» da noss guauds. Vul dir: las plantas semperverdas chattan in sistem ecologic ideal per ellas. Tranter ellas na chattan ins betg mo plantas exoticas, mabain era l'arbaja, la fegliaspina e la spina da mieurs. Sche quellas stattan en l'equiliber cun las autras spezias, na discurrin nus betg d'ina invasiun, mabain d'ina transfurmaziun dal guaud.»
Igl è impurtant d'impedir la derasaziun da las plantas neofitas invasivas e per la palma è la lescha clera: Tgi che ha ellas sin ses terren è obligà da prender mesiras per franar la planta cun la tagliar giu u almain las flurs avant la producziun da fritgs. En il Tessin vegn quella prescripziun però observada mo da paucas persunas.
Perquai ha la regenza federala decidì da rinforzar la lescha ed a partir dal 1. da settember vegni scumandà la vendita da questa sort palmas ed autras spezias invasivas sco mimosas ed arbajas, las chaglias tipicas da las chasas en ritscha tessinaisas.