Siglir tar il cuntegn

Di da las persunas malsaunas Malgrà lur malsognas n'han ellas mai pers il surrir

Sin il mund datti radund 30'000 malsognas enconuschentas. Ina malsogna è in disturbi da las funcziuns fisicas e / u psichicas ch'è uschè ferm ch'el influenzescha negativamain la productivitad ed il bainstar d'ina persuna. Per il di dals malsauns avain nus discurrì cun duas dunnas pertutgadas.

Sin l’emprima egliada na pon ins betg vesair lur malsognas. Sandrina Hirzel da Laax e Catrina Bartucca oriunda da Savognin èn duas dunnas vitalas cun in surrir cordial. Lur malsognas han ellas dentant stuì emprender d'acceptar e d'integrar uschè bain sco pussibel en lur vitas.

Cun 13 survegnì la diagnosa MS – sclerosa multipla

Sandrina Hirzel da Laax saveva strusch pli ir a pe, aveva problems cun la coordinaziun e veseva mintgatant dubel. Sinaquai è ella ida cun sia mamma tar il medi ch'ha lura dà la diagnosa MS. In schoc, tant per sia famiglia sco era per ella sezza:

Jau hai vis che mia mamma ha entschet a bragir. Lura hai jau savì ch’insatge n'è betg bun. Jau n’aveva anc mai udì da questa malsogna.
Autur: Sandrina Hirzel ha survegnì cun 13 onns la diagnosa MS

A partir da quest mument hai gì num d'emprender d'acceptar la malsogna che n'è betg curabla. En Svizra vivan passa 18'000 persunas cun MS. La dunna da 29 onns ha da gliez temp chattà agid cun fisioterapia, dentant era psicoterapia. Era sia famiglia e ses collegas èn stads ed èn anc adina in grond sustegn.

Sandrina Hirzel abitescha en ses vitg nativ Laax e lavura sco emploiada mercantila tar la Freestyle Academy. En las fasas acutas da la malsogna ha ella da cumbatter cun divers mals: Tranter auter na po ella betg ir endretg a pe, na po betg scriver, u ch'ella è fitg stancla.

MS è la malsogna da las 1'000 fatschas perquai ch'ella sa mussa uschè different tar mintga persuna.
Autur: Sandrina Hirzel pertutgada da MS

Sias chommas èn anc adina la part flaivla da ses corp. Currer na va per exempel betg, per gliez manchia la forza, di Sandrina Hirzel. Persuenter po ella ir a chaval, ir cun skis ed aissa ed era ir a viandar en la muntogna. Ils animals e la natira sajan quai ch'ella charezzia il pli fitg e quai che fetschia il pli bain ad ella. Sapientivamain emprova ella da reducir il stress, quel haja numnadamain in'influenza negativa sin la malsogna.

La davosa giada che Sandrina Hirzel ha gì in uschenumnà «Schub» è stà avant radund 4 onns. Suenter avair surmuntà quel n'ha ella betg pli stuì prender medicaments encunter MS. L'impurtant saja da restar positiva. Da dar si na saja mai stà in'opziun, di la Sursilvana. E la malsogna haja fatg ch'ella saja vegnida pli ferma e giaudia anc bler pli fitg sia vita.

Tag der Kranken 2025
Legenda: Sper il lai da Laax ha Sandrina Hirzel gia passentà bler temp cur ch'ella gieva a scola. RTR

Cun be 7 onns en ospital

Cura ch'ella era giuvna ha Catrina Bartucca stuì passentar trais emnas en l'ospital a Cuira pervia da sia malsogna diabetes tip 1. Per ella sco buoba da Savognin era Cuira da lez temp anc in gronda citad e dals dis en ospital po ella anc sa regurdar bain:

Da lez temp era quai rar ch'in uffant aveva diabetes tip 1. A Cuira avevan els dus cas per onn uschia ch'ils medis stuevan l'entschatta leger suenter tge ch'i saja da far.
Autur: Catrina Bartucca pertutgada da diabetes tip 1
Tag der Kranken 2025
Legenda: La giuvna Catrina Bartucca en spital. Catrina Bartucca

Sch'ins ha diabetes na producescha il corp betg avunda insulina u che las cellas na pon betg prender si quella endretg. Uschia ch'il zutger è adina memia aut en il sang. Da fertant ch'il diabetes tip 2 po vegnir d'in stil da viver malsanadaivel u ch'ins erta la predisposiziun, è il diabetes tip 1 ina malsogna d'autoimmunitad che n'è betg curabla. En Svizra vivan radund 500'000 persunas cun in dals dus tips da diabetes.

Ch'insatge na constettia betg cun ses corp ha la Surmirana percurschì perquai ch'ella n'aveva nagina energia e forza pli:

Jau na pudeva betg pli purtar mes satgados da scola e jau baveva la notg dus liters latg perquai ch'jau aveva uschè said. Lura hai jau anc pers pais quai che n'è betg uschè normal tar in uffant.
Autur: Catrina Bartucca diabeticra e media

Cura ch'ella ha lura survegnì cun gnanc set onns la diagnosa diabetes tip 1 ha ella sco emprim stuì dar mintga di ina squitta d'insulina. Intgins onns pli tard ha ella lura survegnì ina pumpa ch'ella tatga vi da ses bratsch. Quella sprizza mintga trais minutas ina pitschna dosa d'insulina e fa pli simpel il mintgadi cun diabetes.

Tuttina, malgrà ch'ils utensils èn vegnids pli pratics, pretenda la malsogna ina tscherta rutina e ch'ins saja organisà. Quai na saja betg adina uschè simpel en sia professiun sco media:

Mangiar mintga di da las medemas uras na datti betg tar nus. I po esser ch'jau hai da lavurar enfin mesa notg senza ch'jau hai peda da mangiar. Quellas irregularitads èn suboptimalas per ina vita da diabeticra.
Autur: Catrina Bartucca gastroenterologa (media dals intestins sco il magun e la beglia)

La pumpa che Catrina Bartucca ha vi da ses bratsch ha arcunà la quantitad d'insulina che ses corp dovra per funcziunar, mintga giada ch'ella mangia insatge stuess ella dentant er anc agiuntar ina quantitad d'insulina per ch'il zutger na saja betg memia aut. En il mintgadi na fetschia ella betg adina quai, ella na saja betg ina diabeticra exemplarica, di ella cun in surrir.

Tag der Kranken 2025
Legenda: Oz tutga il diabetes tar ses mintgadi – era sch'ella va sin viadi. Catrina Bartucca

Media e diabeticra

Oriundamain vuleva la Surmirana daventar media d'uffants, era pervia da sias experientschas en ospital sco uffant. Ussa lavura ella sco gastroenterologa – sco media dals intestins a l'Ospital universitar da Turitg. Ella sa fatschenta da la medischina dal magun e da la beglia.

Era sch'ella ha emprendì da viver cun il diabetes fiss la vita senza questa malsogna pli simpla. Curar la malsogna na pon ins betg, ma tge che pudess en il futur levgiar il mintgadi fiss in'automatisaziun. Insatge sumegliant sco in stimulatur dal cor, in «Herzschrittmacher», simplamain per persunas cun diabetes. Uschia che tut giess automatic e pazientas e pazients na stuessan betg adina puspè pensar da sprizzar insulina. Ella sco media sa dentant che l'innovaziun n'è betg anc uschè lunsch sin quest champ e ch'ella vegn – almain per il mument – a stuair sa cuntentar cun la pumpa vi da ses bratsch.

Or da l'archiv: Duas giuvnas che vivan era cun diabetes

RTR actualitad 17:00

Artitgels legids il pli savens