Atgnamain èsi cler a mintga uffant: il corp d’in um e d’ina dunna vesa or auter. Umens e dunnas na sa differenzieschan betg be tras lur organs sexuals, ormons e gens, mabain er en lur constituziun.
In um ed ina dunna ch’èn tuttina gronds e grevs n’han betg tuttina bler sang u grass. E gia quai ha ina nunditga influenza co medicaments vegnan prendids si e metabolisads.
Vinavant mussan dunnas ed umens tut tenor malsogna differents sintoms. Sintoms classics d’in culp dal tscharvè èn ina paralisa d’ina vart u difficultads da discurrer. Quels sintoms mussan tipicamain però umens. Dunnas mussian pli savens sintoms sco allucinaziuns u il singlut, declera la media che sa fatschenta cun medischina specifica a las schlattainas Vanessa Banz. Vitiers vegn ch’ils sintoms atipics na vegnan pli savens betg mess en connex cun la malsogna, uschia la media. La diagnosa sbaglia pia pli savens tar dunnas che tar umens.
Prototip um
En la medischina vala anc adina l’um sco prototip. Ils sintoms che umens han valan sco tipics e quels che dunnas han vegnan savens numnads atipics. Medicaments novs vegnan testads il pli savens vid umens, schegea che las differenzas èn enconuschentas. La sutrepreschentaziun da dunnas en studis ha er raschuns istoricas: Suenter il scandal da Contergan ils onns 1960 han ins evità d’includer dunnas en tests clinics, per evitar donns vi d'uffants betg anc naschids.
Nus avain ozendi blers medicaments che gidan bain. Qua stos jau er dir ch’ils blers medicaments vegnan testads vi da mieurs masculinas u umens. Perquai èsi cler che dunnas mussan bler pli savens reacziuns secundaras. I dovra pia grondas midadas.
Clom per dapli perscrutaziun
Ozendi hajan medis e medias giuvnas gia ina pli gronda sensibilisaziun per medischina specifica per las duas schlattainas che anc cura che Vanessa Banz ha studegià, di la dunna da 45 onns. Ella s’engascha per ina scolaziun supplementara. La finamira da la scolaziun saja da far attent medias e medis a las differenzas tranter las schlattainas per suenter pudair adattar las terapias.
Ins sto vegnir conscient ch’i po dar differenzas. Lura èsi da reflectar sche quellas differenzas èn relevantas per la terapia u betg.
Er sin palc politic èn diversas fatschentas che vulan promover la perspectiva sin omaduas schlattainas en la medischina pendentas. Anc n’han betg tuttas duas chombras decis davart quellas. Il Cussegl federal propona da refusar las moziuns. Ils instruments per promover la perscrutaziun sajan avant maun, per exempel cun il program dal Fond naziunal svizzer SNF. En pli sajan las societads dal fatg responsablas d'augmentar la sensibilisaziun e betg la Confederaziun.
L'exempel: endometriosa
La politica na pretenda betg be che la perscrutaziun duai resguardar meglier omaduas schlattainas, mabain er dapli engaschi per malsognas che pertutgan sulettamain dunnas. La malsogna endometriosa stat exemplaricamain.
Endometriosa pertutga 1 da 10 dunnas. Igl è pia ina malsogna frequenta.
Endometriosa è ina malsogna cronica che sa manifestescha cun dolurs. Dunnas pertutgadas circumscrivan il mal sco sche cuntels furassan en il venter. Tar ils sintoms principals tutgan dolurs avant, durant e suenter la menstruaziun sco era mal durant il sex. Vitiers dettia ulteriurs numerus sintoms che na sajan però savens betg clers, sco il schefmedi per ginecologia a l’ospital chantunal a Cuira Peter Martin Fehr declera.
La diagnosa n’è savens betg clera. Perquai spetgan dunnas pertutgadas en media 5 fin 7 onns, enfin ch’ellas survegnan la diagnosa endometriosa. En quel temp han ellas visità 5 medis, enfin ch’insatgi vegn sin l’idea ch’i pudess esser endometriosa.
I dovria dapli sensibilisaziun, di il medi che maina er il center spezialisà per endometriosa a l'ospital chantunal. Per l’ina haja la promoziun da la perscrutaziun tuttavia anc potenzial – gist en cumparegliaziun cun cancer dal pez. Per l’autra accentuescha il medi er ch’i dovria dapli sensibilisaziun tar il persunal dal fatg sco er en la societad. Uschia stoppian er geniturs e scolastas e scolasts vegnir sclerids si pli fitg.
I na po betg esser ch’i vegn percepì sco normal da prender medicaments encunter il mal adina cura ch’ina giuvna ha la menstruaziun.
Or da l'archiv