Siglir tar il cuntegn

«Tes vitg – tia istorgia» Lumbrein: Originals – da l'art ma er persunas

A la tschertga d’istorgias e persunas originalas avain nus chattà originals d’antruras ma era d’ozendi. Dal Culan da Crestaulta, sur Gion da Farglix tar ina dunna che arda per l’art.

Il Gion da Farglix viveva entadim Lumbrein, el era dentant enconuschent en l’entira val Lumnezia. El viveva cun sia chasarina en lètg selvadia ed aveva cun ella in figl, en il 19avel tschientaner in scandal.

Ins po dir ch’el era in pau in stroli, gliez segir, auters dian ch’el eri in original. Ils documents mussan natiralmain ch’el fascheva gugent charplina, principalmain cun las autoritads da la vischnanca da Lumbrein e cun ils clerics.
Autur: Bistgaun Capaul pur da Lumbrein

Gion da Farglix ha schizunt organisà ina processiun e fatg predi en mintga chaplutta. In’istorgia mai maiudida. E lura è ses figl da 25 onns vegnì chattà mort en sia chasa, sajettà giu. Gion da Farglix n’aveva nagin alibi. Suenter in lung process è el dentant vegnì declerà liber. Dus onns pli tard è el mort en la vegliadetgna da 65 onns.

audio
Tes vitg – tia istorgia: L'original da Lumbrein Gion da Farglix
ord Actualitad dals 04.08.2020.
laschar ir. Durada: 3 minutas 9 Secundas.

Arschiglia e tagl da siluetta

Dapi rodund 5 onns posseda Carmelia Casanova in atelier a Lumbrein, la «Zambargiera». Ella creescha ovras d’arschiglia ed ella fa tagls da siluetta.

Pitgs da crusch stueva jau adina far tenor in muster. Jau vuleva dentant far sezza in muster, ma cun il pitg da crusch n’èra quai betg uschè simpel. Ed uschia sun jau vegnida tar il tagl da siluetta. Jau sun immediat stada fascinada, era sch’jau fascheva l’entschatta blers sbagls.
Autur: Carmelia Casanova artista

Chauras, flurs, plantas, animals selvadis ed utschels taglia Carmelia Casanova en il palpiri. Sias ovras èn da vesair en ses atelier ed en la fatschenta da coiffeur da ses um. Ella fetschia ses art per ella, sch’insatgi veglia cumprar ina u l’autra ovra, haja ella dentant grond plaschair.

audio
Tes vitg – tia istorgia: Carmelia Casanova e l'art en la «Zambargiera»
ord Actualitad dals 04.08.2020.
laschar ir. Durada: 3 minutas 12 Secundas.

Viver en in chastè era difficultus

In dals monuments caracteristics dal vitg da Lumbrein è il «Chisti», ina tur da 9 giadas 9 meters e 17 meters auta. Dapi il 16avel tschientaner è la tur en possess da la famiglia Capaul. 1968 ha Duri Capaul cumprà la tur e laschà renovar ella l’architect Peter Zumthor.

Jau na vuless mai viver sco quels han vivì. Blers avdants han gì fitg grev en quest chastè. Blers uffants che murivan gia da la naschientscha. La vita era fitg dira.
Autur: Claire Capaul anteriura chastellana

Dentant viver en il temp modern en ina tur ha era aspects positivs. Uschia n'han il chastellan e la chastellana mai gì tema da laders, e la survista, ch’ins possia mirar giu sin tschels, e betg il cuntrari, quai dettia in bun sentiment. Ozendi èn las figlias Gada e Mierta Capaul las chastellanas.

audio
Tes vitg – tia istorgia: Il «Chisti» da Lumbrein
ord Actualitad dals 04.08.2020.
laschar ir. Durada: 3 minutas 27 Secundas.

RTR actualitad 11:00

Artitgels legids il pli savens