Siglir tar il cuntegn
Kernbohrung in Castrisch
Legenda: Prova da sediment vegn ord dal tarader. RTR

Lai preistoric da Glion A la tschertga dal Lai da Glion

Geologs da l'Universitad da Berna han quest'emna tratg emprovas da sediment or d'ina profunditad d'enfin 30 meters. Quai han els fatg sin in prà a l'entrada da Castrisch tar la via principala. Ils geologs vulan chattar respostas davart il lai preistoric ch'era sa furmà pervia da la bova da Flem.

Avant radund 9'500 onns ha la bova da Flem bloccà il curs dal Rain, uschia ch'i ha dà in grond lai ch'ha inundà la vallada sur plirs kilometers da la Foppa enfin Trun. Dapli davart quel lai vulan ils geologs da Berna chattar or. Ensemen cun ina firma spezialisada èn els cun in tarader da sondagi vi da la lavur.

La bova da Flem

Avrir la box Serrar la box
Legenda: La surfatscha dal volumen da las bovas: Sche mintga bova fiss stada in bloc singul da crap, lura pudess'ins cumparegliar lur surfatschas uschia. RTR

Avant 9'500 onns èsi vegnì chaud – 2,5°C pli chaud ch'ussa. Lura è la bova da Flem sa derschida a val. Avant la bova era la Surselva ina val lada e platta plain aua cun in funs plat sin 500 meters sur mar. Ils Rains gievan sanester e dretg. La bova da Flem ha lura purtà 11 kilometers cubics a val. Quai è tant material sco 12 fin 13 giadas il Matterhorn u circa uschè blera crappa sco il volumen dal lai da Constanza.

La bova da Flem è la pli gronda bova da las alps. La crappa ha retegnì l’aua dal Rain uschia ch’i ha dà in lai – il lai da Glion – che gieva fin prest a Trun. L’aua ha silsuenter cumenzà ad ir surora ed ha chattà sia via cun far slalom tras la Ruinaulta. La bova ha furmà enorm ferm la cuntrada da Flem, saja quai ils lais, il sistem da carst ubain la Ruinaulta.

Cun bischens da plastic tiran ils geologs siadora sediment or d'ina profunditad da var 30 meters. Ils geologs possian dir exact cura che la bova da Flem saja ida a val. I haja cuzzà trais onns enfin ch'il lai era emplenì cun aua, ma els na sappian betg quant ditg ch'il lai existiva, di il mainaproject e professur da l'Institut per geologia da l'Universitad da Berna, Flavio Anselmetti.

Nus avain cun quest sondagi la finamira da savair quant ditg ch'il lai ha existì e quantas giadas ch'el è rut ora.
Autur: Flavio Anselmetti professur a l'institut per geologia

Analisa dal sediment en ils proxims mais

In che vegn en ils proxims mais a sa fatschentar cun las emprovas da sediment fitg exact, è Lukas Hayoz, student da l'Institut per geologia da l'Universitad da Berna. El scriva sia lavur da master davart il lai preistoric. Sper savair la grondezza e chattar relicts da l'anteriur lai per cartografar quel, vul il student savair sco il lai era sa sviluppà sur pli lung temp.

El na tschertga dentant betg mo respostas davart il lai preistoric e ses svilup, mabain er respostas per l'avegnir. En l'Himalaya dettia per exempel da quels lais che pudessan era rumper ora. Cun la savida ord il lai da Glion pudessan ins trair conclusiuns per la glieud en il Himalaya – per exempel co ch'ins po stabilisar ils lais.

Gest tar il sediment dal lai avain nus chattà ina rasada che vesa ora sco turba. Cun quella rasada n'avain nus betg quintà, ma quella è ideala per nus, perquai che quella sa mussar sco ch'il lai è defluì relativ spert.
Autur: Lukas Hayoz student da l'Institut per geologia

Per auter saja quella turba ideala per pudair chattar ora la vegliadetgna dal material cun la metoda da carbon C14. Ils geologs da l'Universitad Berna vegnan ad analisar il material ils proxims mais. Silsuenter scriva Lukas Hayoz sia lavur da master. La publicaziun dals resultats suonda a partir da l'onn proxim.

audio
A la tschertga dal Lai da Glion a Castrisch
ord Actualitad dals 18.07.2024. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 4 minutas 32 Secundas.

Or da l'archiv:

video
Avant 9'500 onns: Bova da Flem
Or da Giuventetgna dals 29.08.2022.
laschar ir. Durada: 22 Secundas.

RTR actualitad 12:00

Artitgels legids il pli savens