En Svizra sajan 295'000 persunas periclitadas da paupradad en la vegliadetgna – dunnas bunamain dubel uschè savens sco umens. En cifras munta quai ch’igl è 17,7% da las senioras envers 9,9% seniors. Quai mussa il monitoring da vegliadetgna 2022 da l'organisaziun Pro Senectute Svizra. Pro Senectute s'engascha per igl bainesser da persunas pli veglias. Paupradad en la vegliadetgna para damai d'esser feminina.
Per l'experta da finanzas, Evelyne Gely, ch’ha a Cuira ina fatschenta da cussegliaziun da finanzas, mainan differents facturs tar questa situaziun. Intgins da quels èn la differenza da la paja tranter um e dunna, lavur a temp parzial e l’interrupziun da la vita da lavur entras congedis da maternitad. In ulteriur punct: oravant tut dunnas prestan ina gronda part da la lavur da tgira betg pajada. Uschia sa resultan largia da rentas.
Vitiers vegnan facturs sco divorzis u il fatg che nus vegnin adina pli vegls u veglias, uschia ch’ils daners ston tanscher per pli lung temp suenter la pensiun. E dunnas hajan ina pli auta vegliadetgna media che umens.
Co sa gidar sco dunna?
Evelyne Gely metta a cor a mintga dunna quatter chaussas centralas:
- Star finanzialmain independenta
- Surprender baud avunda atgna responsabladad
- Sa preparar bain
- Prender encunter agid d’ina persuna dal fatg sch’ins è surdumandada
Concert vuless quai per exempel dir, d’identifitgar e serrar foras en l’agen provediment professiunal, d’avrir ed alimentar pliras pitgas e da guardar da savair pajar en extraordinari en la cassa da pensiun.
L’experta chatta impurtant da lavurar suenter in congedi da maternitad da lavurar mo curt temp a temp parzial e ch’ins guarda ch'er il bab surprenda dis da tgira. Natiralmain sto mintga dunna decider quai sez ensemen cun ses partenari u sia partenaria.
Mintga dunna duess contractar cun ses partenari per chattar ina buna schliaziun per sasez, per el e per ils uffants.
Cura ch’ins vuless cumenzar a sa fatschentar cun il tema provediment professiunal, è surlaschà a mintgina. L'experta da finanzas cusseglia dentant da far quai tar l'entrada en la vita professiunala ed il pli tard cun circa 25 onns – mintgina cun la summa ch'ella ha a disposiziun.
Mai memia tard per far ponderaziuns
I saja dentant er uschia ch’ins duess sin il pli tard cura ch’ins sto s’annunziar tar l’Assicuranza per vegls e survivents, damai circa in mez onn avant ch’ins va en pensiun, far ponderaziuns.
Sch'ins è gia en la vegliadetgna da pensiun e s’accorscha ch’i na vegn betg a tanscher han ins era differentas opziuns. Ina ch’è actualmain populara è da betg sa laschar pensiunar da 100 sin 0. Concert munta quai da per exempel lavurar l’emprim onn anc 70%, il segund onn 50% e pir d’ir il terz onn en pensiun. Uschia possia ins plaunsieu s’endisar vidlonder.
Tge ch’ins sa er far, sche la sanadad lubescha, è d'ir pli tard en pensiun.
I dat dentant er la pussaivladad da dumandar per prestaziuns supplementaras tar la cassa da cumpensaziun sch'ins ademplescha tut ils criteris. U en il mender cas fissi da dumandar per agid social.
Sper il fatg d'esser ina dunna datti anc auters facturs che periclitescha da daventar paupra suenter la pensiun. Quai èn cunzunt
- d'avair ina bassa educaziun
- betg esser burgais ni burgaisa svizra
- esser vaiv u vaiva ubain spartia
- ed er persunas che vivan sin la champagna èn pertutgadas pli fitg che quellas che vivan en citads
Sch'ins ademplescha plirs da quels facturs alura s'augmenta er il ristg. Er quai mussa il rapport da la Pro Senectute Svizra.