1500
En ils onns 1500 è l'urs sa derasà èn l'entira Svizra.
1865
Ina populaziun da var 30 urs viva en la regiun dal Pass dal Furn.
1895
Vegn sajettà in’ursa cun ses pitschen en il conturn da Scuol.
1904
L’emprim da settember 1904 schluppettan ils dus chatschaders Jon Sarott Bischoff e Fried Padruot en la Val S-charl al pe dal Piz Pisoc l’ultim Urs en il chantun Grischun. Els eran erox perquai che l’urs valeva da lez temp sco ina bestga fitg malsegira.
2005
Suenter 101 onns vegn puspè vis in urs en il Grischun. Ils 26 da zercladur 2005 sa mussa l’Urs cun il num JJ2 sin il pass dal Furn. L’urs che vegn era numnà «Lumpaz» è in giuven urs da 20 mais. Ils 29 da settember vegn il Lumpaz vis per l’ultima giada sut Strada en l'Engiadina bassa. Davent da lura è el sparì. Probablamain è el vegnì schluppettà senza lubientscha.
2006
Ils 25 da zercladur 2006 preschenta la confederaziun svizra ina classificaziun dals urs. Tenor quella datti trais differents urs. L'urs discret, l'urs da problem e l'urs da risico. L'urs da risico pudess attatgar u mazzar umans. El vegn perquai schluppettà.
2007
Ils 3 ed ils 15 da zercladur 2007 turna l'urs per ina ulteriura giada en il Grischun. Ils mezs frars JJ3 e MJ4 vegnan en il sid dal Grischun sur ils cunfins. Omadus han il medem bab sco «Lumpaz», il Joze.
Entant che MJ4 resta discrets en il territori enturn Zernez ed il Pass dal Fuorn, fa JJ3 problems. Pliras giadas è el vegnì en territoris abitads ed ha uschia pers la tema dals umans. Ils 12 d'avust 2007 vegn el piglià ed equipà cun dus emetturs da GPS. L'october 2007 vegn il JJ3 spaventà cun ballins da gumma or da la vischnanca da Lai nua ch'el aveva fufragnà en chanasters da merda. Il MJ4 tegn anc adina distanza da la civilisaziun.
2008
Il mars 2008, curt suenter la sien d'enviern turna JJ3 en la Val d'Alvra en territori abità e spoglia chanasters da merda. Curt pli tard vegn el classifitgà sco urs da risico.
Ils 14 d' Avrigl vegn JJ3 sajettà en il territori enturn Savognin. El era daventà in memia grond risico per ils umans.
2010
Ils 17 da zercladur 2010 vesa in policist chantunal puspè in urs en la val Müstair. Quai sin ina distanza da mo 150 meters. I n’è betg cler da tge urs ch’i sa tracta. Paucs dis pli tard vegn l’urs vis da purs sin l'Alp Laisch a Tarasp. Ins ha chattà pail. Cun quel sper’ins da pudair identifitgar l’animal che vegn dal Tirol dal Sid.
La notg dals 22 sin ils 23 da zercladur scarpa l'urs nunenconuschent pliras nursas en la Val Plavna sin il territori da Tarasp. Il medem urs ch'è da preschent en il Grischun, ha era stgarpà 7 nursas a Trafoi en il Tirol dal Sid ed al Piz Minschuns.
Ina moziun inoltrada da cusseglier naziunal Hansjörg Hassler pretenda ch’ins possia sajettar in urs, in luf u in luf-tscherver en il mender cas. Quai duai dentant esser pussaivel, mo sch’i na va betg auter. Per exempel suenter ch’el ha stgarpà pliras nursas. Mo avant che sajettar, stoppia vegnir fatg tut il pussaivel per spaventar ils urs, lufs e lufs-tscherver, pretenda la moziun.
L' urs ch'è stà il zercladur en il Grischun ha pudì vegnir identifitgà geneticamain. I sa tracta d' in mastgel da dus onns dal Trentino cun il num M2. L'urs M2 è in uffant dal pèr immigrà da la Slovenia Daniza e Gasper. L'urs giuven è stà sulet in'emna en il Grischun. Dapi ils 24 da zercladur n'han ins betg pli chattà fastiz dad el.
2011
En la vischinanza da Susch ha in chatschader indigen pudì observar ils 22 da zercladur in urs. La damaun suenter han ins chattà pliras nursas stgarpadas sin in'alp, quai che ha confermà la preschientscha d'in urs en l'Engiadina Bassa.
2012
L’urs è puspè en l'Engiadina. Chatschaders e viandants han vesì sonda, ils 8 d'avrigl 2012 suenter las 16:00 en la Val S-charl in urs. Sco quai che l'inspectur da chatscha chantunal, Georg Brosi, ha confermà, è l'urs vesì en l'Engiadina l'urs M13. El è oriund dal Tirol dal Sid. L'inspecturat da chatscha ha narcotisà l'urs M13 en la regiun da Scuol ed al ha marcà cun in transponder.
I vegn constatà ch'i dat en la regiun Engiadina Bassa/Tirol 2 urs. L’urs M13 vegn surveglià cun in emettur electronic ed igl ha adina puspè dà speculaziuns davart in segund urs, il M12 e il frar da M13. Omadus sa chattan en la regiun da cunfin Engiadina Bassa/Tirol, ha confermà Martin Janovsky, l’incumbensà dal urs en il Tirol.
Tranter Samignun e Brail en l'Engiadina Bassa han ins cumenzà a plazzar emprims chanasters da palpiri. Ils chanasters èn segirads, uschia che l'urs na po betg tanscher il rument. En tut quinta il chantun da plazzar 50 da quests chanasters tranter Samignun e Brail.
L’urs M13 è arrivà a Ramosch fin davant ina fanestra d’in stiva. La chasa sa chatta a l’ur da la vischnanca sin la via vers Vnà. Tenor Georg Brosi, inspectur da chatscha chantunal, fa l’urs viadis lungs en curt temp. Ma el restà adina en la regiun tranter Fond/Pfunds en il Tirol ed Ardez.
La fin d’avrigl 2012 ha l'urs M13 gì in accident cun la Viafier retica. L’urs vegnia observà dal guardiachatscha e sco ch'i paria, sa cuntegnia l'urs normal. M13 na para d'avair blessuras pli grevas e para da sa revegnir da l'accident cun il tren.
Sin il Pass dal Fuorn han ins vis l’entschatta matg in ulteriur urs. Uschia sa chattan actualmain trais urs en la regiun da l'Engiadina Bassa. Tenor il schef dal departament da chatscha e pestga dal Grischun, Georg Brosi, sa tracti d'in urs anc betg enconuschent. Curt suenter è l’urs arrivà vers S-chanf. Quai ha confermà il Parc Naziunal. Ins haja chattà passidas da l'urs. Da donns eventuals na san ins nagut.
L'entschatta da zercladur è l'urs M12 crappà, perquai ch'el è vegnì sut in auto sin la via sperta Mebo, tranter Meran e Bulsaun.
Mez zercladur è l’urs M13 puspè en la regiun dal Pass dal Fuorn. Quai hajan ins pudì constatar grazia a las datas da l’emettur da GPS, che l’urs porta.
Il zercladur ed avust 2013 aveva l’urs stgarpà pliras nursas en il Puschlav. Purs e pasturs avevan perquai pretendì dal chantun che l’urs vegnia sajettà.
Mez avust ha l’urs bandunà il Puschlav. Curt suenter è l’urs M13 vegnì localisà a Minschuns en la Val Müstair. Lura ha M13 puspè bandunà la Svizra e cuntinuà ses viadi en il Tirol dal Sid.
Il settember è l’urs turnà en la Val Puschlav. Quai è in tema sensibel per ils Puschlavins. Tenor Georg Brosi, l’inspectur da chatscha dal Grischun, sa deportia el discret, tuttina ha M13 stgarpà in asna purtanta en il Puschlav.
Era sche l’urs M13 na vegn betg taxà sco urs problematic, occupescha la preschientscha da l’urs en il Puschlav l’uffizi da chatscha e pestga grischun. Il chantun vul dapli daners per l’urs M13.
Il november chaschuna l’urs M13 dapli problems. El è rut en en ina chasa da vacanzas e perquai vegn M13 valità da nov. Era l’organisaziun da l’ambient Pro Natura giavischa che la situaziun da l’urs en il Puschlav vegnia valitada dad experts.
En la Val Puschlav è M13 omnipreschent. El ha schizunt in agen profil cun blers simpatisants sin facebook.
Fin da november entschaiva M13 il sien d’enviern en la Val Puschlav. Tenor il cussegl communal da Poschiavo duai l’urs vegnir translocà en ina regiun damain abitada. El discurra per exempel dals parc naziunals vischinants.
L'urs M13 è sajettà
La damaun dals 19 da favrer 2013 è vegnì sajettà en il Puschlav l'urs M13. L'atun ed er ussa suenter il sien d'enviern ha l'urs adina puspè tschertgà ses nutriment en ils abitadis. Durant il di suandava el umans e, malgrà pliras acziuns per al spaventar, n'aveva el insumma nagina tema pli. Tenor il concept svizzer davart l'urs è el daventà ina ristga per la segirezza. En quest cas prevesa il concept da sajettar l'animal.