Chanuns da far naiv, indriz da far naiv e naiv artifiziala tutgan oz tar mintga fatschenta da sport d'enviern e tar mintga runal. Avant 45 onns n'è quai betg stà uschia. Cura che la societad acziunaria da las pendicularas, la «Nandro SA», ha installà a Savognin la stad 1978 il pli grond implant da far naiv da l'Europa, ha la concurrenza atgnamain fatg beffas sur da quai, cunzunt en l'Engiadina, a Tavau e cunzunt a Lai.
Laschà far avevan las pendicularas da Savognin er il tatgader «Savognin naiva per vus», per far reclama che Savognin haja naiv. Dals runals da Bivio è vegnida da quai temp ditg la resposta: «Savognin naiva per vus – ir cun skis dentant a Bivio».
Ils envierns cun pauca naiv èn vegnids adina pli savens, ed en il decurs dals davos passa quatter decennis èn vegnids installà en il Grischun implants per far naiv artifiziala per milliuns e milliuns francs. Oz datti mo pli paucas da las 50 societads da pendicularas e da runals dal Grischun che n'han betg chanuns ed indrizs da far naiv.
Custs da lez temp 3,4 milliuns francs
Leo Jeker, ch'ha fatg istorgia sco directur administrativ da la «Nandro SA» e da Savognin Pendicularas SA è betg mo stà a Savognin il pionier da promover il far naiv tecnica, mabain en Svizra ed er en Europa. El ha gì buns contacts cun las persunas en ils Stadis Unids ed en Scandinavia ch'avevan experientscha cun il far naiv artifiziala, ed envidà ellas a Savognin.
En curt temp è il project da far naiv da Savognin fin Fugna vegnì pli concret cun la lubientscha e las cunvegnas dal cussegl d'administraziun da la «Nandro SA», dals cumins, dal chantun, dals purs e da las organisaziuns da l'ambient, che n'èn mai stadas amias dal pionier e «papa dal far naiv artifiziala» Leo Jeker. La banca chantunala ha deliberà il credit da 3,4 milliuns francs per realisar l'implant da far naiv da Savognin fin Fugna cun l'argument ch'ils austriacs faschessan quai uschiglio.
Ils 12 da fanadur 1978 èsi vegnì cumenzà cun las emprimas lavurs. Construidas èn vegnidas trais lingias per aua, pressiun e current. Vitiers èn vegnidas duas staziuns da pumpar, tschintg cumpressurs, 10 spinas per aua e pressiun sco er 22 chanuns movibels per far naiv. Quella stad han ils collavuraturs e las collavuraturas da la «Nandro SA» cun lur schef e directur tecnic Teias Wasescha prestà lavur exemplarica, uschiglio fissi strusch stà pussaivel da producir ils 23 da november 1978 per l'emprima giada naiv artifiziala en il territori da skis tranter Savognin e Fugna, la pista cun ina lunghezza da vers 4 kilometers.
Avertura da l'indriz tras Heini Hemmi
Ils 8 da december 1978 è l'implant da far naiv vegnì surdà a las pendicularas e quai tras Heini Hemmi, il victur dal slalom gigant dals gieus olimpics 1976 ad Innsbruck e da Tina Collet, da quai temp president cirquital. L'interess per l'ennavaziun è stà da quai temp immens grond ed adina dapli persunas da la branscha da pendicularas e runals èn vegnidas a Savognin per guardar l'indriz da far naiv. Cun admiraziun èn tuts stads surstads da quella novaziun, senza savair che la novaziun vegn a s'avanzar en ils proxims onns tar in vair boom economic.