L'expressiun «da muntada naziunala» è vegnida agiuntada suenter ch'il pievel svizzer aveva ditg gea a l'uschenumnada iniziativa da Rothenturm il 1987. Dapi lura èn palids protegidas.
Per far quai hajan ins guardà sur l'entira Svizra nua ch'i haja cuntradas spezialmain bellas e nua che la palì fetschia ora ina gronda part, uschia Regula Ott, manadra da projects per natira e cuntrada dal Parc Ela. Sin basa da quai ed en discurs cun tut ils chantuns hajan ins lura surdà il predicat «da muntada naziunala»:
Ina cuntrada da palì, quai è l'entir cun las palids. Ma là hai er adina prads sitgs e prads da fluras, sin l'Alp Flix hai anc lais e guauds. Er las chasadas, aclas, stallas ed alps. Tut ensemen fa ora la cuntrada.
Caracteristic per las cuntradas da palì è ch'ellas èn fitg variadas e porschan perquai spazi da viver a fitg bleras spezias d'animals, fluras e plantas. Quai mussa er in project da perscrutaziun sin l'Alp Flix. Finamira era da chattar ora quantas spezias ch'i dat insumma là. Entaifer 24 uras hajan ins però chattà passa 2'000 spezias. Sin basa da quai hajan ins lura tschertgà vinavant ed anc chattà bler dapli spezias, di Regula Ott.
Betg serrà giu e surlaschà a la natira
«Cuntrada da palì da muntada naziunala» na munta betg ch'ins installeschia ina saiv enturn e nagin che na dastgia entrar. Er bajegiar è lubì. Las leschas da bajegiar, d'agricultura e da protecziun da la natira da la Confederaziun e dal chantun cuntegnan però cleras reglas. La regla principala: La qualitad d'ina cuntrada duai vegnir mantegnida.