Siglir tar il cuntegn
audio
Gia vis? Uras da sulegl e tge differents temps ch'i mussan
Or da Actualitad dals 13.08.2021.
laschar ir. Durada: 3 minutas 32 Secundas.

Gia vis? Betg adina percorsch'ins ellas – las uras da sulegl

En connex cun la seria da stad «Gia vis?» essan nus stads a la tschertga dad uras da sulegl. Impurtant è dentant era da savair, co leger ellas. Quai ha Claudio Abächerli, expert d'uras da sulegl mussà e declerà la funcziun ch'ellas han anc ozendi.

L'amatur d'astronomia Claudio Abächerli vul documentar tut las uras da sulegl en Svizra. Quai èn var 3'500 uras. En il Grischun datti enturn 400 exemplars e las bleras da quellas en la regiun sulegliva da l'Engiadina. L'um pensiunà ch'abitescha en il Valais di ch'ins vulevia gia savair leger las uras avant il temp dals romans:

La glieud ha stuì savair, quant ditg ch'ella possia anc lavurar avant ch'i vegnia stgir.
Autur: Claudio Abächerli expert dad uras da sulegl
Um pli vegl cun lismer stgir blau guarda en la camera. Davos el sa chatta ina casa gronda e veglia.
Legenda: Claudio Abächerli sin il plaz da l'Arcas Sin la chasa davos el sa chatta l'ura da sulegl tut speziala sin la plazza Arcas. RTR, Carmen Monn

Maletgs e versets

Ozendi na vegnan las uras da sulegl betg pli duvradas per leger il temp. Ils aspects culturals èn dentant restads: Savens vesan ins las uras ensemen cun in maletg u in verset. Quels versets èn bleras giadas filosofics e tractan il temp, la religiun u l'univers.

Ura da sulegl vid ina paraid
Legenda: Ura da sulegl a Guerra, Roveredo Sin quest'ura chattan ins schizunt 2 versets: «Sine sole nihil sum» pia «Senza sulegl na sun jau nagut». E «Torna tornando il sol l'ora smarrita, ma non torna a noi l'età fuggita», pia «Cura ch'il sulegl returna, returna l'ura persa, dentant il temp pers na returna mai.» mad

Differents temps

Las bleras uras da sulegl chattan ins sin fatschadas da baselgias, bajetgs impurtants ni chasas privatas. Quai èn uras verticalas. Ma i dat era uras radundas, orizontalas e bleras autras. Tut tenor, en tge direcziun ch'ellas èn drizzadas, inditgeschan ellas las uras da l'avantmezdi, mezdi u dal suentermezdi.

Sco quai che Claudio Abächerli di, mussan las bleras uras il temp local e betg il temp europeic central.

Quai mussa l'exempel d'ina ura a Cuira

Avrir la box Serrar la box

L'ura baselgia tutga las 12:00. Quai munta per nus ch'igl è mezdi. Quai mussan las bleras uras da sulegl auter: Ina ura da sulegl ch'è per exempel situada a Cuira, na mussa da mezdi betg las 12:00, mabain las 12:22. Quai perquai che Cuira sa chatta en il vest dal meridian, ed il sulegl dovra circa 22 minutas enfin ch'el cuntanscha il pli aut punct sur Cuira. Vitiers vegn anc che la terra na rotescha betg regularmain enturn il sulegl, uschia ch'i dat ulteriuras differenzas.

RTR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens