In'istorgia sur 40 onns
Gia il 1957 ha la regenza grischuna discussiunà tge far per segirar ina colliaziun per l’Engiadina Bassa durant l’enviern. Da lez temp ha ella numnadamain decis da betg vulair tegnair avert il pass dal Flüela sur l’enviern ed ha perquai lantschà la discussiun co pudair porscher ina colliaziun en l’Engiadina Bassa era l’enviern. L’unica colliaziun segira da tren era quella sur l’Alvra en l'Engiadin’Ota – quai fin l’onn 1974, cura che la Viafier retica ha laschà far studis per in tunnel da viafier da Claustra a Lavin. Il 1979 era quest studi la finala avant maun.
Vereina u Flüela – nossa glieud vul ina colliaziun.
Sco proxim pass ha il Cussegl grond dal chantun Grischun approvà in credit da project per il Vereina, ma era in project per far vegnir pli segir il pass dal Flüela era ina da las opziuns pussaivlas. Il 1982 èn las cifras pli exactas davart ils dus project stadas cleras: Circa 450 milliuns francs per il Vereina e 400 milliuns francs per il Flüela. Dus onns pli tard è il Cussegl grond la finala sa decidì per la varianta dal Vereina.
In onn e mez pli tard – il settember 1985 – han ils votants e las votantas dal chantun Grischun pudì vuschar en chaussa ed han vuschà per il project dal Vereina.
Il 1986 ha lura era la Confederaziun dà glisch verda per il tunnel da viafier ed approvà il credit da 457 milliuns francs ch'il parlament svizzer ha lubì.
Il Cussegl federal na vegn betg a porscher maun per la segirezza d’enviern u per augmentar las capacitads en l’avegnir. Quai fiss «Fünfer und Weggli» e quai na vulain nus betg.
Suenter differents recurs – quai fin davant il Tribunal federal – han las lavurs pudì vegnir prendidas a maun l'october 1991.
La construcziun dal tunnel
Da la vart da l'Engiadina – tranter Susch e Lavin – han ins tschernì la metoda cunvenziunala da siglientar la grippa per fabritgar il tunnel. Da la vart dal Partenz han ins però mess en funcziun ina maschina da perfurar tunnels. Planisà era, ch'il tunnel vegn a fin circa la fin da l'onn 2000 – las lavurs han però pudì vegnir fatgas pli svelt. Uschia è il Vereina gia vegnì avert ils 19 november 1999 cun ina gronda festa.
La tecnica da far ir la via sin rodas
In onn pli tard – il 2000 – èn bundant 200’000 vehichels vegnids chargiads sin il tren. 25 onns pli tard è quella cifra creschida sin passa 500’000 vehichels. Quai è era dir per il material rudlant, spezialmain per las rodas ed ils ischigls. Per eruir il stadi da tut la cumposiziun da tren, vegn quella controllada mintga trais emnas.
Quai saja era necessari per evitar vibraziuns che vegnan chaschunads da las rodas. Quellas sajan construidas per stortas, uschia ch'ellas sa isan regularmain sin tut la surfatscha. Il Vereina è però construì cun ina lunga guliva, uschia che las rodas sa isan be en in lieu e chaschunan vibraziuns. Tenor il manader da gestiun da chargiar autos dal Vereina Simon Rohner, na sajan quellas vibraziuns betg privlusas, ma fastidiusas per ils passagiers dal tren.
Bilantscha positiva ma ...
Domenic Toutsch, il president communal da la vischnanca fusiunada da Zernez cun las fracziuns vischinas dal Vereina, Susch e Lavin, tira in facit positiv suenter 25 onns: La colliaziun svelta da l’Engiadina a Turitg ed a Cuira saja per el il grond plus dal tunnel. Era haja la fracziun da Zernez pudì profitar dal material or dal Vereina, per emplenir ina fora d’in implant da glera. Quella zona è ozendi surbajegiada cun chasinas da famiglia.
Tuttina chatta Domenic Toutsch, ch'ins haja da tegnair en egl las circumstanzas dal Vereina. Menziunà en quest connex ha il president communal ils pretschs per il transport d’autos e camiuns. Per far squitsch als responsabels e las responsablas da betg augmentar ils pretschs exorbitantamain saja tenor Toutsch impurtant da tegnair avert il pass dal Flüela durant l’onn uschè ditg sco pussaivel.
