Unanimamain han deputadas e deputads approvà la refurma da giustia ed er in credit per renovar la sedia da la nova Dretgira superiura dal Grischun, quai suenter avair durant quasi in entir di. Malrgrà ch'i ha dà tschà e là remartgas, èn la cumissiun da giustia sco er las partidas da princip stadas d'accord cun las propostas dal cusseglier guvernativ Peter Peyer co modernisar il sistem da giustia en il chantun.
Fusiun a Dretgira superiura
Il coc da la refurma han deputadas e deputads gia decis la stad 2019, numnadamain da
- fusiunar la Dretgira chantunala e la Dretgira administrativa ad ina nova Dretgira superiura dal chantun Grischun.
La nova Dretgira superiura duai cumenzar a lavurar l'onn 2025. La regenza propona in'organisaziun – ils detagls per il manaschi po la dretgira decider sezza.
Rotaziun suenter 4 onns
Per president u presidenta da la Dretgira superiura vala in turnus da quatter onns. Quai ha decis il Cussegl grond (cun 71 vuschs) ed ha refusà las propostas da limitar il temp d’uffizi sin otg (21 vuschs) ubain sin dus onns (20 vuschs). La maioritad suondan uschia la regenza che ha argumentà che quatter onns saja avunda ditg per survegnir las cumpetenzas necessarias – dentant curt avunda per restar innovativ. Pussaivel èsi ch’ina persuna è quatter onns vice e silsuenter anc quatter onns president u presidenta.
Dapli sustegn e dapli transparenza
Per las lavurs administrativas (per exempel preparar decisiuns, manar collavuraturs da l’administraziun etc.) vegn da nov stgaffì ina plazza sco secretari general cun in pensum da 100%.
Plinavant duai la lavur da la Dretgira superiura vegnir pli transparenta: Cun communicaziuns a las medias ubain cun publitgar sentenzias en ina lingua chapaivla duai la credibilitad da la giustia grischuna vegnir rinforzada. Perquai vegn stgaffì da nov la plazza sco incumbensà per l’infurmaziun en in pensum dad 80-100%.
La Dretgira superiura duai da nov per regla publitgar sias decisiuns – dretgiras regiunalas tals d'interess public. Ozendi infurmescha be la Dretgira administrativa mintgatant las medias sch’i dat sentenzias relevantas ed s’accreditar a process pon schurnalistas e schurnalists be tar la Dretgira chantunala e la dretgira regiunala Plessur.
Pensum parzial pussaivel
Da nov dastgan derschadras e derschaders lavurar en in pensum parzial – i vala dentant in minimum da 50% per la Dretgira superiura e per il president 80%. Quant persunal che las dretgiras dovran duai vegnir flexibilisà e fixà mintgamai avant las elecziuns tras il Cussegl grond. Tar la fusiun a la Dretgira superiura è quai in volumen dad 11 plazzas cumplainas.
Per eleger ed er per relaschar derschadras e derschaders da lur uffizi resta il Cussegl grond responsabel. Commembras e commembers da las dretgiras regiunalas elegia il pievel – da nov duai dentant il Cussegl grond esser responsabel per instradar ina relaschada d’uffizi.
Dus detagls decis cunter la veglia da la regenza:
- Naginas indemnisaziuns: La regenza vuleva la pussaivladad d’indemnisar derschadras e derschaders tar betg elecziuns ubain tar demissiuns – sut tschertas circumstanzas. Surtut tar dispitas saja impurtant d’avair in tal instrument per pudair sa separar, ha argumentà il minister da giustia Peter Peyer. Dentant adumbatten: La maioritad dal Cussegl grond è stada da l’avis ch’i na dovria nagins «paracrudadas dad aur».
- Betg dapli vacanzas: Actualmain na datti naginas reglas da vacanzas e perquai vuleva la regenza da nov lubir a derschadras e derschaders superiurs in’emna dapli vacanzas che al persunal chantunal. Er quai ha il Cussegl grond refusà e pretenda las medemas reglas per la medema vegliadetgna.
Il president da la Dretgira chantunala Remo Cavegn valitescha fitg positiv la refurma da giustia, sco el ha tradì en l'intervista cun RTR.
Dretgira da giustia
Sper la Dretgira superiura ha il Cussegl grond er decis l’onn 2019 da stgaffir ina «Dretgira da giustia dal chantun Grischun». Quella vala surtut sco instanza da recurs per decisiuns da la Dretgira superiura. Là vegnan engaschads derschaders dad auters chantuns, cunquai che la dretgira sto esser independenta e cunquai ch’ella vegn ad avair mo maximalmain in tozzel cas ad onn.
Tge sa mida per la surveglianza?
La surveglianza generala da la nova dretgira fusiunada ha vinavant il Cussegl grond. Cunquai che Dretgira chantunala e Dretgira administrativa avevan enfin uss ina funcziun da survegliar pliras dretgiras e cumissiuns sto quai vegnir reglà da nov cun la fusiun.
Per las dretgiras regiunalas munta quai dapli lavur. Perquai survegnan las 11 dretgiras in post da stab per realisar e standardisar las funcziuns da surveglianza. Tar tge dretgira che la plazza da 100% vegn integrada decidan las dretgiras sezzas.
30 milliuns francs per nova sedia
La nova Dretgira superiura survegn er in nova sedia, pertge actualmain èn la Dretgira chantunala e la Dretgira administrativa dachasa en differents lieus a Cuira. Sin l'onn 2025 vegn renovà il bajetg statal a la Grabenstrasse a Cuira – il bajetg nua che l'Uffizi da construcziun bassa ha actualmain anc ses biros.
Per la renovaziun ha il Cussegl grond concedì in in credit da 29,2 milliuns francs. Sper renovar il bajetg istoric che datescha da l'onn 1877 vegn er construì davostiers in nov bajetg annex.
Votaziun a l'urna
La «refurma da giustia 3» duai ir en vigur il schaner 2025 – las localitads en la Grabenstrasse duain esser prontas la stad 2025. I dat dentant tscherts aspects da la refurma ch’ins sto realisar pli baud (engaschar persunal, organisar il manaschi etc.), perquai duai quella part gia ir en vigur l’avrigl 2023.
Ils 27 da november ha il pievel l’ultim pled en ina votaziun davart la refurma e davart il credit.