Tema da carstgauns, animals u chaussas – quai audan ins savens. Dentant avair tema u avair ina fobia, quai n'è betg dal tut il medem. La psicoterapeuta Sereina Venzin declera suandantamain quella differenza: «La tema è ina emoziun da basa ch’è er en noss gens. En situaziuns che pericliteschan la vita senta mintga uman ina tema natirala. Tar las fobias percunter sviluppa ina persuna grondas temas en situaziuns che n’èn betg privlusas per la vita, sco p.ex. durant in inscunter cun in filien.»
La diagnosa
Ina fobia u quella tema en situaziuns mortalas, quai è fitg nausch per persunas pertutgadas. La diagnosa vegn fatga a maun da differents criteris sco p.ex. en connex cun sintoms corporals u cun il cumportament da la persuna. Tut quai succeda durant in discurs cun ina persuna dal fatg.
En il mintgadi vegn il pled fobia duvrà savens, ma ord vista da la scienza n'han betg tuts ina fobia che pretendan d'avair ina fobia. Tut tenor sintoms e constataziuns datti era cas, nua ch'ins discurra be d'ina tendenza fobica. Quai saja in fenomen pli flaivel, sco la psicoterapeuta declera. I dat dus facturs principals che decleran l'origin d'ina fobia. Quai fissan la genetica u ils facturs ecologics. Pia, betg mo l'ambient influenzescha il svilup d'ina fobia, mabain era la cumposiziun genetica po esser in motiv per quai. «Sch'in commember da la famiglia patescha d'in disturbi da la tema, è la probabilitad ch'ins è sez pertutgà, duas fin quatter giadas pli gronda», di Sereina Venzin.
Vinavant di l'experta, ch'i na dettia betg adina in motiv concret per declerar ina fobia. Savens èsi simplamain il disgust u l'antipatia visavi ina chaussa u ina creatira che sa zuppa davos ina fobia.
Sco tar tut las malsognas, datti era tar las fobias sintoms tipics che sa mussan en situaziuns da tema. I vegn differenzià tranter quatter nivels da sintoms:
| Nivel | Exempel (serp) |
| Mental | La persuna tema che la serp vegnia encunter ad ella ed ha patratgs negativs. |
| Sentimental | La persuna ha gronda tema e la serp la fa vegnir gnervusa. |
| Cuntegnair | La persuna curra davent u sa dosta. |
| Corporal | La persuna cumenza a tremblar ed il cor batta pli spert. |
Il chau di «adatg», la persuna pertutgada emprova d’evitar la confruntaziun e perda la controlla sur dals sentiments. Er il corp reagescha cun stancladad, mal il chau, inquietezza, malesser e.u.v. Tut quai èn sintoms tipics en situaziuns da gronda tema. Sco Sereina Venzin di, na sentian betg tut quels che pateschan da las fobias ils medems effects. Per pudair far la diagnosa ston ils sintoms corporals esser avant maun – senza quels na pon ins betg discurrer d'ina fobia.
Terapia da fobias
Il tractament il pli actual è la terapia d’exposiziun. Spezial vi da quest process è che la persuna vegn confruntada directamain cun l’object da tema. Durant la terapia d'exposiziun na vegn il contact cun il trigger, pia il provocatur, betg evità, mabain provocà. Tras la confruntaziun directa, p. ex. cun in filien, duess il sentiment da tema cun mintga tractament vegnir pli flaivel. Durant l’emprim tractament vegn per il solit cumenzà cun in maletg u video da l’object. Suenter duai la confruntaziun daventar adina pli gronda e quai cun agid da scuntradas e situaziuns realas. Cun la terapia vegn cuntinuada fin ch'ils sintoms fobics èn davent u be pli fitg flaivels. Ultra da quella metoda, po ina fobia era vegnir terapada cun meditaziun, cun terapias da gruppa u cun medicaments specifics.
A la fin dat la psicoterapeuta Sereina Venzin anc sin via intgins tips per in e scadin . Quels pon gidar durant in'attatga da tema e sminuir il stress.
- Respirar profundamain e conscientamain.
- Trair ora ils chalzers e currer enturn a pe blut. Quai stimulescha la percepziun dals senns.
- Sa cumblidar: numnar tschintg chaussas ch’ins vesa, quatter ch’ins auda, trais ch’ins savura e duas chaussas ch’ins senta.
- «La respiraziun quadratica»: respirar trais secundas, tegnair trais secundas, expirar trais secundas, tegnair trais secundas e cumenzar da nov.