Sin l'alp Gadriola sur Nufenen hai dà mez avust pliras attatgas da lufs sin la muntanera che purtava stgatlas cun feromons da lufs enturn culiez. Quai cun la finamira da tegnair davent auters lufs. Sco il chautegia ha confermà envers RTR èn var 30 nursas stgarpadas ed in dumber nunenconuschent blessadas. L'uffizi da chatscha e pestga ha confirmà ils stgarps.
Schebain las stgatlas da feromon pendidas enturn culiez a las nursas han da far insatge cun l'attatga dals lufs u betg, n'è betg cler il mument. Era sch'igl è stà in singul luf u in triep n'è anc betg enconuschent.
Duas teorias
Il chautegia ha sin dumonda dad RTR gì duas pussaivlas teorias daco che las stgatlas cun feromons n'han betg funcziunà. Ina pussaivladad fiss che las stgatlas n'han betg gì en feromons. Quai vul dir ch'ils lufs han attatgà «tut normal» la muntanera. La segunda teoria è pli brisanta. Tenor il chautegia stuessi esser stà in triep, in luf na fetschia betg tant donn – e quel triep pudess avair savurà lufs esters e vulì defender ses territori e stgatschar ils invasurs. Set da las 30 nursas stgarpadas hajan purtà ina stgatla da feromons.
Co vinavant
Tenor il maina project Federico Tettamanti n'han las stgatlas da feromons da far nagut cun l’attatga sin la muntanera. Ils feromons na derivian ni da mastgels ni da femellas che mainan in triep, uschenumnads animals da alpha. Tenor el savess il dumber da stgatlas montadas avair giu in effect.
En territoris nua che 100% dals animals portan las stgatlas da feromons e nua che la muntanera è cumpacta para l'effect dad esser pli grond che nua ch’ils animals èn repartids sur las pastgiras e na furman betg ina muntanera omogena.
Tar la muntanera a Nufenen purtavan bun 30% dals animals las stgatlas. Federico Tettamanti vul cuntinuar cun ses project.
Il chantun Grischun ha sustegnì l’emprova sin l’alp Gadriola a Nufenen. Sco il responsabel al Plantahof ha ditg a RTR datti enfin ussa sulet ina chaussa verifitgada tar ils stgarps a Nufenen:
Las stgatlas da feromon n’han betg impedì il u ils lufs d’attatgar la muntanera
Tut las autras dumondas pertutgant l'effect dals feromons u sch’in luf singul u in triep da lufs han fatg l’attatga na sajan betg scleridas. Che l’emprova cun ils feromons a Nufenen saja stada in experiment na lascha il responsabel al Plantahof betg valair.
La situaziun ch'il luf surmunta pli baud u pli tard tut las mesiras da proteger muntaneras, sforza ils purs ed er la cussegliaziun purila d'empruvar ora er novas metodas da protecziun. Perquai ch’il dumber da lufs crescha anc adina, crescha er il squitsch.
Per ils responsabels al Plantahof èsi il mument avert co ch'i va vinavant cun il project da feromons. Quai dependia sch’i dettia anc purs u alps ch'èn prontas da sa participar al project. Il mument vesia ora uschia sco sch'i vegnia ad esser plitost grev da chattar participants.