Il chantun Grischun po uss era sajettar dus terzs dals luffins dal triep Rügiul en il Puschlav. Quai cun consentiment dal BAFU. Il december passà avevan organisaziuns da la natira fatg recurs encunter l'emprima dumonda da regulaziun per quest triep. Per la Pro Natura Grischun è la lubientscha per la nova regulaziun maldeschenta, di Armando Lenz envers l'agentura Keystone-SDA.
Il recurs encunter la regulaziun da l'onn passà è anc pendenta avant Dretgira administrativa Grischuna. Il chantun stoppia sa tegnair vi da la lescha – regular tut ils trieps independent sch'igl ha dà stgarps u betg na saja dentant betg includì en la lescha.
Dus ulteriurs trieps pon vegnir eliminads
Ils 26 da settember – paucs dis avant la fin da la chatsch'auta – ha il chantun survegnì la lubientscha da l'Uffizi federal per l'ambient (BAFU). La regulaziun vegn fatga en emprima lingia atras collavuraturs da l'Uffizi chantunal da chatscha. Tar l'eliminaziun dals trieps Corn da Lantsch e Fuorn dastgan dentant er chatschadurs autorisads sa participar durant la chatsch'auta e chatscha speziala. La regulaziun duai capitar a partir dad immediat fin ils 31 da schaner 2025.
La dumonda per regular dus ulteriurs trieps ha il Chantun fatg avant in pèr emnas. Il motiv saja il svilup da conflics cun l'agricultura.
Ina decisiun che polarisescha
Pliras organisaziuns d’ambient – sco er il Parc naziunal svizzer –crititgeschan la decisiun da l’uffizi federal d’ambient. Il Parc naziunal svizzer ha ditg envers RTR ch'i dettia dumondas avertas tar la cumprova dals donns ch'il triep dal Fuorn haja chaschunà. Tranter auter ha era il WWF crititgà la decisiun:
Sch'il WWF fetschia recurs cunter la decisiun n’ha Anita Mazzetta – manadra da l'organisaziun – anc betg pudì dir. Quai veglian las organisaziuns d’ambient decider ils proxims dis.
La lubientscha per regular lufs n'era betg arrivada cura ch'ins ha spetgà ella. Ins haja bain coordinà ils termins cun l'Uffizi federal per l'ambient (BAFU), tuttina haja dà retards. Ch'ins haja inoltrà la dumonda memia tard a la Confederaziun, dementescha Maissen. Ins haja stuì spetgar sin tschertas sesidas cun il BAFU per pudair inoltrar las dumondas.
Regular en vischinanza dal parc naziunal
Il triep dal Fuorn viva per part en il Parc naziunal svizzer. La dumonda dal chantun aveva perquai survegnì critica: Ord vista biologica saja problematic da sajettar lufs en in territori ch'è qua per proteger flora e fauna. Plinavant dettia dumondas avertas tar la cumprova dals donns ch'il triep haja chaschunà.
Er uss sa mussa il Parc naziunal svizzer trumpà da la decisiun dal BAFU. I na saja betg gartegià da chattar ina soluziun ensemen cun il parc naziunal ed auters partenaris, scriva il parc en ina communicaziun. Sin ils arguments dal fatg dal parc n'hajan ins betg tadlà. Els han tranter auter attent sin l'effect positiv dal luf per guauds da protecziun. Era dumondas avertas davart mussaments dals donns na sajan betg vegnidas resguardadas.
Il manader da l'Uffizi da chatscha ha chapientscha per ils dubis. Il triep vivia dentant per gronda part er en la Val Müstair ed en Engiadina Bassa, uschia Adrian Arquint envers RTR. Ins saja dentant responsabel per quai che gira dador il parc ed ins haja avunda indizis che giustifitgeschan ils da regular l'entir triep. Era il BAFU vesia quai uschia sco il chantun.
- chatschaders e chatschadras vegnan instruids ed autorisads singul da l'Uffizi da chatscha e pestga
- La chatscha da lufs en il rom da la chatsch'auta e chatscha speziala è limitada sin territoris definids en la regiun dal Piz Beverin, enturn Glion, Lai, Brusio ed enturn il Parc Naziunal.
- en la regiun da Brusio e dal Piz Beverin dastga mintgamai in luf singul vegnir sajettà (lubientscha en cumpetenza dal chantun)
- tar il triep dal Vorab (enturn Glion), Corn da Lantsch (Lai) e Fuorn (Engiadina Bassa / Val Müstair) na datti nagina limita.
- en zonas da protecziun u cun scumond da chatscha (sco per exempel in il Parc Naziunal Svizzer) èsi er scumandà da sajettar lufs
- avant u suenter il sajet valan per gronda part las reglas usitadas da chatscha (situaziun da sajettar, distanzas etc.)
- mintga sajet sin in luf sto vegnir annunzià immediatamain al guardiaselvaschina
- lufs sajettads tutgan al chantun, vegnan intercurids e silsuenter dismess cumplainamain
Tge effect che la regulaziun dal triep ha, vesian ins dentant pir l'auter onn, uschia Adrian Arquint.
«Chatscha da lufs» ha cumenzà
Gia l'entschatta da settember ha il chantun Grischun ha survegnì ina lubientscha per regular lufs. Concret ha il BAFU permess al chantun da sajettar maximalmain dus terz dals luffins confermads dals trieps Stagias, Moesola, Corn da Lantsch, Calderas, Muchetta, Fuorn ed Älpelti.
Plinavant ha il BAFU permess dad eliminar il triep dal Vorab en la regiun Glion – era cun agid da chatschaders e chatschadras autorisads. En la regiun dal Puschlav e dal Beverin dastgan chatschaders e chatschadras gia dapi glindesdi sajettar mintgamai in luf singul. Quella decisiun era crudada gia pli baud en cumpetenza dal chantun.
