9 paginas, 20 finamiras, 59 mesiras: quai il resultat suenter in mez onn lavur da la suprastanza e las uniuns affiliadas. Il sboz ha quatter parts. L'emprima part pertutga la «cuminanza rumantscha». La segunda e pli gronda part pertutga la promoziun. Qua vai per las finamiras tar la furmaziun e la cultura sco er per il sustegn finanzial. L'ultima part tracta ils interess da la Rumantschia e co che quellas duain vegnir represchentadas.
Qua pudais leger l'entir sboz
Johannes Flury, il president da la Lia Rumantscha (LR), è cuntent cun il nov sboz. Dapli pais survegnan surtut la diaspora e la digitalisaziun. Davart la diaspora stat scrit per exempel il suandant: «La LR s'engascha en la diaspora rumantscha per satisfar ils basegns da las Rumantschas e dals Rumantschs...». Tge mesiras concretas che la LR vul realisar, na sa er il president betg propi dir.
Nus savain da blers che vulessan dar vinavant (la lingua) als uffants. Ma precis tge ch'els vulan na savain nus betg.
Plinavant manca a las Rumantschas ed als Rumantschs ordaifer il territori d'origin in responsabel – pia ina persuna ch'organisescha per exempel occurrenzas. Per eruir ils basegns da la diaspora datti proximamain ina retschertga.
Furmaziun u cultura?
13 da las 20 finamiras tractan la promoziun. Tenor Johannes Flury hajan ins sa focussà pli ferm sin la furmaziun che sin la cultura. Uschia chattan ins per exempel finamiras sco «tut las scolaras e tut ils scolars da la Svizra vegnan en contact cun il rumantsch durant il temp da scola obligatorica ...».
Che la Lia sustegna er occurrenzas culturalas che n'han nagin grond effect, ha gia il Center da democrazia Aarau crititgà en in rapport davart il rumantsch en il Grischun. Che la Lia vegnia a stuair ir enavos en in lieu cun la promoziun saja evident. Quai di er Johannes Flury. Davart quai vegnia dentant anc a dar la discussiun.
Lobbying rumantsch
La davosa part dal sboz sa fatschenta cun ils interess da la Rumantschia. Questa part definescha, co che la LR duai represchentar ils interess rumantschs. Tranter auter vai per «sensibilisar» instanzas federalas e chantunalas per ils «basegns rumantschs». Il pled «lobbying» haja Johannes Flury laschà stritgar or da la strategia.
Il lobbying ha in pau il purtret da guardar mo sin sasez. [...] Nus vulain dentant star en per ina chantun triling ed ina Svizra quadrilingua e betg far lobbying cunter quels da la Svizra franzosa e quels che discurran talian.
Pli politica na duess la LR tuttina betg vegnir, uschia il president.
Co vai vinavant?
Sche la strategia vegn propi messa en pratica, na decida betg il president da la Lia. Sco proxim va il sboz en consultaziun. Ils commembers da las uniuns affiliadas da la Lia dastgan prender posiziun. Temp perquai han els fin ils 15 da matg.
Las propostas vegnan rimnadas ed evaluadas. Il sboz vegn lura adattà. Suenter sto la suprastanza da la Lia Rumantscha sco er la radunanza da delegadas e delegads approvar il sboz. Pir lura ha la Lia Rumantscha ina nova strategia. Sche tut va sco planisà, vegn quai ad esser il cas ils 31 d'october 2020. Lura ha numnadamain lieu la radunanza da delegads e delegadas.
RTR actualitad 12:00